Çin merkezli yayın kuruluşu SCMP’in haberine nazaran dünyanın en büyük parçacık çarpıştırıcısının inşası önümüzdeki üç yıl içinde Çin’de başlayabilir. Circular Electron Positron Collider (CEPC – Dairesel Elektron Pozitron Çarpıştırıcısı), olarak isimlendirilen bu projenin yaklaşık olarak 5 milyar dolara (36 milyar yuan) mal olması bekleniyor. Proje için hükümet onayı beklenirken imal sürecinin 10 yıl süreceği belirtiliyor. Çin, yüksek güç fiziğinde dünya önderi olmak istiyor
CERN tarafından inşa edilen Büyük Hadron Çarpıştırıcısı (LHC) deneylerinde protonları ve ağır iyonları kullanıyor. Burada yapılan deneylerde atom parçacıklarına kütlelerini veren Higgs bozonunun keşfi gerçekleştirilmişti. Çin’in CEPC projesinde de elektronlar ve pozitronlarla – onların antiparçacıklarıyla – çalışılarak bu parçacıkların tabiatlarının anlaşılması amaçlanacak.
Belirtilenlere nazaran CEPC, elektron ve pozitronların parçalamadan evvel son derece yüksek güçlere hızlandırılabileceği 100 km’lik bir tünele sahip olacak. Halihazırda LHC’deki tünelin uzunluğu 27 kilometre boyutunda. Fakat CERN, LHC’nin yerini alması planlanan 100 km’lik dev parçacık hızlandırıcı Geleceğin Dairesel Çarpıştırıcısı (FCC- Future Circular Collider) üzerinde çalışıyor.
Bununla birlikte CEPC’deki yapılacak deneylerde milyonlarca Higgs bozonunun oluşması ve projeye “Higgs fabrikası” lakabını kazandırması bekleniyor. Aktarılanlara nazaran Çin, CEPC için 24 ülkeden 1,000’den fazla bilim insanıyla birlikte inşa edilecek. Teknik tasarım raporu, proje finansmanının ulusal ve lokal hükümet harcamalarının yanı sıra memleketler arası ortakların katkılarının bir karışımıyla sağlanacağını öne sürüyor. Lakin yeniden de kimi bilim beşerlerine nazaran CEPC’in 5 milyar dolarlık maliyeti çok yüksek ve bu sayı daha da artabilir. CEPC projesini Pekin’deki Yüksek Güç Fiziği Enstitüsü Müdürü Wang Yifang, proje inşaatının 2027 yılına kadar başlayabileceğini söylüyor. Lakin üstte da dediğimiz üzere, öncelikle projenin onay alması gerekiyor. Bununla birlikte önerilen maliyet sayısı da açıkçası soru işaretleri oluşturuyor. Çünkü CERN’in birebir uzunluktaki FCC için ortalama olarak 20 milyar dolarlık bir yatırımın gerektiği söyleniyor.
