RTX Corporation bünyesinde bulunan Collins Aerospace, Geliştirilmiş Güç ve Soğutma Sistemini (EPACS) muvaffakiyetle sergiledi. EPACS, ABD’nin F-35 filosundaki mevcut termal idare sisteminin yerini almak üzere geliştiriliyor. Aygıt çeşitli şartlarda 80 kW soğutma kapasitesi sergiliyor. Yeni F-35 soğutma sistemi
Collins Aerospace Güç ve Denetimler Lideri Henry Brooks, yaptığı açıklamada “Platformu yeni tehditlere karşı koyacak gelişmiş sistemlerle modernize etmek için kıymetli ölçüde geliştirilmiş bir soğutma kabiliyeti gerekiyor. EPACS, daha verimli termodinamik döngüsü sayesinde F-35’in gereksinim duyduğu daha fazla soğutmayı sağlayabilir ve uçağın ömrünü önümüzdeki on yıllar boyunca uzatmaya yardımcı olabilir” dedi.
ABD Hükümet Sorumluluk Ofisi’ne nazaran F-35’in ısı üreten uçak alt sistemlerinin soğutulmasından sorumlu olan mevcut güç ve termal idare sistemi (PTMS) aşırı kullanılıyor. Bu çok kullanım, motorun amaçlanan düzeylerin ötesinde çalışmasına neden olarak aşınma ve yıpranmayı artırıyor. Sonuç olarak, programın ömür döngüsü maliyet varsayımı şimdiden kıymetli ölçüde etkilenmiş durumda.
F-35 uçağının dizayncıları elektronik aksamın en fazla 14 kW atık ısı üreteceğini varsaymışlardı. Lakin Hükümet Sorumluluk Ofisi tarafından Mayıs ayında yayınlanan bir rapora nazaran, Lockheed, on beş yıl önce Blok 3F F-35’in soğutma sisteminin yetersiz olduğunu keşfetti. Bunun için 14 kW yerine 32 kW’a kadar soğutma kapasitesi gerekiyordu. Lockheed, Pratt ve Honeywell bu açığı kapatmak emeliyle PTMS’yi motordan iki kat daha fazla hava çekecek halde ayarladı. Lakin bu durum tahrik sisteminin uzun ömürlülüğünü azalttı ve tamirat maliyetlerinin artmasına neden oldu. Yeterli soğutmanın olmaması, Blok 4 yükseltme programının bir modülü olarak daha güçlü elektronik ve sensörlerin eklenmesi nedeniyle daha da değerli hale geldi. Bu geliştirmeler, soğutma sisteminin 47 kW’a kadar atık ısıyı işlemesi talebini artırdı. Dahası, 2030’lar için planlanan sınıflandırılmış yükseltmeler, ihtiyacı en az 62 kW’a, muhtemelen 80 kW’a kadar yükseltebilir. Münasebetiyle geliştirilen EPACS epeyce kritik bir bileşen.
Bu ortada EPACS, entegrasyon ve operasyonel riski azaltmak ve mevcut F-35 varlıklarının kıymetini en üst seviyeye çıkarmak için her üç platform varyantıyla da uyumlu yapıda. EPACS sayesinde planlanan yükseltmelerin bir modülü olarak platforma daha fazla vazife sistemi eklemek mümkün olacak.
Süregelen F-35 tartışmaları
New York Times gazetesinde yayınlanan bir makale, gecikmeler, artan maliyetler ve teknik sıkıntılarla boğuşan Amerikan savaş uçağı programını anlatıyor.
Tabi artık bu türlü yazınca akıllara direkt F-35 geliyor fakat o denli değil.
Yıllardır F-35 uçaklarının yazılım ve donanım sıkıntıları nedeniyle eleştirildiğini gördük. Hatta F-35’lerin başarısız bir program olduğunu söyleyenler dahi var. Gerçekten de F-35’ler uçan bir başarısızlık abidesi mi? Açıkçası bunu yorumlayabilecek teknik bilgim yok, lakin aranan yanıtı vereceğini düşündüğüm bir uçak uzunca bir yıldır muteber bir halde uçuyor: F-16.
Gazetenin yazısı bundan onlarca yıl öncesine ilişkin, 1977’den F-16 Fighting Falcon hakkında bir makale.
F-16 orijinal olarak çok uluslu bir savaş uçağıydı. Amerika Birleşik Devletleri tarafından Belçika, Danimarka, Hollanda ve Norveç‘in paydaşlığıyla geliştirilen avcı uçağı, F-5 Freedom Fighter ve F-104 Starfighter üzere eskiyen avcı uçaklarının yerini alacak çevik, hafif ve gündüz uçan bir avcı uçağı olarak tasarlanmıştı. Ünite başına 6,091,000 dolar (enflasyona nazaran ayarlandığında 31.9 milyon $) olan bu fiyatın ucuz olması da bekleniyordu. F-16’nın geçmişte yaşadığı sıkıntıların birçoğu F-35’te gördüğümüz meseleleri bizlere anımsatıyor. Makaleye nazaran, ABD Hava Kuvvetleri F-16’nın araştırma ve geliştirme maliyetlerinin 1986 yılına kadar yaklaşık 7 milyar dolar artarak 13.8 milyar dolara ulaşmasını bekliyordu. Enflasyona nazaran ayarlandığında bu sayı bugünün parasıyla 69 milyar dolar ediyor. Öte yandan F-35 Ar-Ge maliyetlerinin bugüne kadar 100 milyar doları aştığı tahmin edilmektedir.
2021 yılına gelindiğinde F-35’in maliyetinin neredeyse iki katına çıktığı söylendi; başlangıçta birinci 20 yıl için 233 milyar dolar olarak kestirim edilen projenin genel harcamaları aslında 416 milyar dolara ulaştı. F-35 üzere F-16’nın sıkıntıları da teknolojik meselelerden ve tasarım zorluklarından kaynaklanıyordu. Aerodinamik açıdan istikrarsız lakin yüksek hareket kabiliyetine sahip bir uçağın uçmasını sağlamak için bilgisayarlar tarafından ehlileştirildiği F-16’nın fly-by-wire mekanizması en nihayetinde çözülen değerli bir problemdi. F-35 üzere F-16’nın da motoruyla ilgili problemleri vardı ve havadan karaya vazife yapabilen, gerçek birçok rollü savaş uçağı isteyen ABD müttefiklerinin gönlünü almak için modifiye edilmesi gerekiyordu.
Yine de, bu iki uçak ortasındaki meseleler ne kadar emsal olsa da, kabul edilmeli ki F-35’in sıkıntıları çok daha ağır. Çok daha kıymetli ve maliyetli. Lakin bunlar daha evvel de yaşandı ve günümüzde geldiğimizde F-16’ların Türkiye’nin hava gücünün bel kemiği olduğunu görüyoruz. Fakat 1980’lere kadar F-15 kullanan pilotların F-16 için “hurda uçaklar” dediği söyleniyor. 1980’lerden itibaren ağırlaşan iyileştirmelerin onları sağlam hale getirdiği biliniyor. Bu arada F-16 birinci uçuşunu kazara yapmıştı, yaşanan bir problemden ötürü. Aşağıda görüntüsünü izleyebilirsiniz.
