Kısa bir mühlet evvel Güneş’in ekvatoru yakınlarında koronal delik olarak bilinen devasa bir karanlık bölge ortaya çıktı. Süreksiz boşluk, alışılmadık derecede süratli Güneş rüzgarının Dünya’ya hakikat püskürtüyor. Meydana gelen bu karanlık bölgeye 60 adet Dünya sığabiliyor. Yüklü parçacıkların Dünya’ya gelmesi ise Kuzey ışıklarına ve daha önemli sıkıntılara neden olabilir. Bu bölgeye 60 Dünya sığabilir
Güneş’in yüzeyinde muazzam büyüklükte bir siyah oluştu ve Güneş rüzgârı olarak bilinen alışılmadık derecede süratli radyoaktif yüklü ışınları Dünya’ya hakikat püskürtüyor. Bilim insanları, 60 Dünya’dan daha geniş olan süreksiz boşluğun boyutunun ve istikametinin, Güneş döngüsünün bu basamağında daha evvel görülmemiş olduğunu söylüyor. Aktarılanlara nazaran bu koronal delik olarak bilinen Güneş üzerindeki dev karanlık bölge 2 Aralık’ta Güneş’in ekvatoru yakınında şekillendi ve 24 saat içinde yaklaşık 800.000 kilometrelik azamî genişliğe ulaştı. Bu siyah kısım 4 Aralık’tan bu yana direkt Dünya’ya yönelmiş durumda.
Koronal delik nedir?
Bilmeyenler için küçük bir özet geçelim ve koronal delik kavramını pekiştirelim: Güneş’in en dış katmanı korona olarak isimlendirilir ve Güneş’in manyetik alanı, bu imajlarda gördüğümüz şeyler açısından kıymetli bir rol oynar. Bu imajlardaki parlak alanlar, Güneş’in manyetik alanı tarafından yakalanan sıcak ve ağır gazları gösterir. Karanlık ve boş görünen alanlar ise Güneş’in manyetik alanının uzaya kadar uzandığı ve bu sıcak gazların kaçabileceği yerlerdir. Bu alanlar, etraflarına nazaran daha düşük sıcaklık ve yoğunluklara sahiptir, bu da koronal deliklerin karanlık görünmesine neden olur. Bu nedenle koronal delikler, Güneş’teki gerçek delikler değillerdir, yalnızca muhakkak çok ultraviyole dalga uzunluklarında o denli görünürler. Koronal delikler Dünya’ya hakikat konumlandığında ise artan aurora (Kuzey ışıkları) aktivitesiyle Dünya üzerinde manyetik bozulmalara neden olabilir. Bunlar tipik Güneş lekeleri ile karıştırılmamalı çünkü koronal delikler ultraviyole ışık haricinde görünmezler. Etkileri ne olacak?
Uzmanlar başlangıçta bu en son deliğin orta şiddette (G2) bir jeomanyetik fırtınaya yol açabileceğini ve bunun da önümüzdeki birkaç gün boyunca radyo kesintilerini ve güçlü Kuzey ışıklarını tetikleyebileceğini varsayım ediyorlardı.
Ancak Spaceweather.com’a nazaran, Güneş rüzgârı beklenenden daha az şiddetli olduğu için ortaya çıkan fırtına şu ana kadar G1 seviyesinde yer alıyor. Lakin yüksek enlemlerde Kuzey ışıklarını görmek hala mümkün.
Öte yandan bu koronal deliğin Güneş’te kadar kalacağı muhakkak değil, lakin daha evvelki koronal delikler geçmişte tek bir Güneş dönüşünden (27 gün) daha uzun sürmüştü. Ama vakitte bu delik, Dünya’dan farklı bir pozisyona dönecektir. NOAA’ya nazaran, koronal deliklerden gelen radyasyon akımları olağan Güneş rüzgarından çok daha süratlidir ve çoklukla Dünya’nın manyetik kalkanında jeomanyetik fırtınalar olarak bilinen bozulmaları tetikler. Güneş’te Mart ayında ortaya çıkan son koronal delik, altı yıldan uzun bir müddettir Dünya’yı vuran en güçlü jeomanyetik fırtınaya neden olmuştu.
Her tarafıyla tuhaf
Güneş, solar azamî olarak bilinen yaklaşık 11 yıllık Güneş döngüsünün zirvesine yaklaşırken, Güneş aktivitesi tüm yıl boyunca artmaya devam ediyor. Fakat, tuhaf bir biçimde, devasa yeni koronal deliğin Güneş aktivitesindeki bu artışın bir parçası olmaması gerekiyor.
NOAA’ya nazaran koronal delikler Güneş döngüsü boyunca rastgele bir anda ortaya çıkabilir, lakin aslında Güneş minimumdayken daha sık görülürler. Solar azamî sırasında ortaya çıktıklarında, olağanda Güneş’in kutuplarına yakın yerlerde bulunurlar, ekvatora yakın yerlerde değil. Bu nedenle, Güneş azamisine bu kadar yakınken ekvator yakınlarında bu kadar büyük bir deliğin nasıl açıldığı bir muamma.
Bununla birlikte, son birkaç hafta içinde Güneş’in daha faal hale geldiğine dair çok sayıda öteki işaret de ortaya çıktı. 18 Kasım’da Güneş’in bize yakın tarafında en az beş farklı Güneş lekesi kümesinden oluşan devasa bir “Güneş lekesi takımadası” ortaya çıktı ve o vakitten beri uzaya düzinelerce Güneş fırtınası püskürttü. 25 Kasım’da Güneş’in ekvatoru yakınında patlayıcı bir “ateş kanyonu” püskürmesi, sonrasında Dünya’ya çarpan ve ender görülen turuncu auroraları tetikleyen bir koronal kütle atımı (CME) saldı. Ve 28 Kasım’da, “neredeyse X sınıfı” bir Güneş patlaması meydana geldi ve alt enlemlerde Kuzey ışıkları oluşturdu.
Güneş aktivitesindeki bu artışlar muhtemelen Güneş maksimumunun eşiğinde olduğumuzun bir işareti. Ekim ayında bilim insanları Güneş döngüsü varsayımlarını revize ettiler ve artık son tepenin 2024’ün başlarında başlayabileceğini öngörüyorlar.
