ABD Havacılık ve Uzay Ajansı (NASA), James Webb Uzay Teleskobu (JWST) ve başka teleskoplar yardımıyla yeni oluşan yıldız sistemlerinde bulunan mümkün ön gezegenlere dair ispatlar buldu.
NASA bilim insanları, “SAO 206462”, “HL Tauri (HL Tau)”, ve “MWC 758” ismi verilen yıldızların yörüngesindeki mümkün ön gezegenlerin (protogezegen) tespiti maksadıyla JWST, Hubble Uzay Teleskobu ve Atacama Büyük Milimetre Dizisi (ALMA) tarafından toplanan dataları inceledi.
Araştırma Michigan Üniversitesi, Arizona Üniversitesi ve Victoria Üniversitesinden bilim insanları liderliğindeki bir takım tarafından yapıldı.
Çalışma, ön gezegen diskleri ile bu disklerin merkezinde yer alan yıldızlara daha yakın olan gaz zarfları ortasındaki şimdiye kadar görülmemiş etkileşimleri de ortaya çıkardı.
Ekip üyesi ve Michigan Üniversitesinden gök bilimci Gabriele Cugno, yaptığı açıklamada, “Temel olarak, yüksek çözünürlük ve hassasiyetle gözlemlediğimiz her diskte, boşluklar, halkalar ve bilhassa SAO 206462’de spiraller halinde büyük yapılar gördük. Bu yapıların hepsi olmasa da birçoklarının, diskteki unsurlarla etkileşime girerek gezegenleri oluşturduğu söylenebilir lakin dev gezegenlerin varlığını içermeyen diğer açıklamalar da var.
Eğer sonunda bu gezegenleri görmeyi başarırsak, kimi yapıları oluşum sürecinde birbirine bağlayabilir ve bunları çok daha sonraki etaplarda olan başka sistemlerin özellikleriyle ilişkilendirebiliriz. Sonunda noktaları birleştirerek gezegenlerin ve gezegen sistemlerinin nasıl oluştuğunu bir bütün olarak anlayabiliriz” dedi.
Cugno ve takımı, şimdi Güneş üzere çekirdeğinde hidrojenin helyuma dönüşüm füzyonunu tetikleyecek kadar kâfi kütleye sahip olmayan bir ön yıldız (protostar) “SAO 206462″nin yörüngesindeki ön gezegen diskine ait JWST müşahedesinde, bir gezegenin oluşmakta olduğuna dair ispatlar buldu.
SAO 206462’deki ön gezegen diskinin, Hubble, ALMA ve Çok Büyük Teleskop (VLT) tarafından da gözlemlendiği ve diskin iki güçlü sarmaldan oluştuğunun ortaya çıktığı kaydedilen araştırmada, takımın Satürn yahut Jüpiter üzere çoğunlukla helyumdan oluşan gaz devi bir gezegen görmeyi beklediği fakat buna dair bir müşahede yapılamadığı belirtildi.
Cugno, “Birçok simülasyon gezegenin, diskin içinde, devasa, büyük, sıcak ve parlak olması gerektiğini öne sürüyor. Lakin biz onu bulamadık. Bu, ya gezegenin düşündüğümüzden çok daha soğuk olduğu ya da birtakım malzemelerin görmemizi engellediği manasına geliyor. Bulduğumuz farklı bir gezegen adayı lakin imajımızı bozanın bir gezegen mi, art plandaki sönük bir yıldız mı yoksa bir galaksi mi olduğunu katiyen söyleyemeyiz. Gelecekteki müşahedeler tam olarak neye baktığımızı anlamamıza yardımcı olacak. Burada sorun şu; tespit etmeye çalıştığımız şey bir yıldızdan yüz binlerce, tahminen de milyonlarca kat daha sönük, yaptığımız bir deniz fenerinin yanındaki küçük bir ampulü görmeye çalışmaya benziyor.” sözlerini kullandı.
JWST’nin Yakın Kızılötesi Kamerası’nı (NIRCam) kullanan takım, muhtemel gezegenden gelen, yüksek suratlardaki unsurların düşmesi sonucu ortaya çıkan termal enerjiyi tespit etti.
Bulgular, muhtemel gezegenin bir gaz devi olması halinde, merkezindeki SAO 206462’den Dünya ile Güneş ortasındaki aralığın yaklaşık 300 katı kadar uzakta bulunduğunu, kütlesinin Jüpiter’in en fazla 2,2 katı ve çok soğuk olabileceğini gösterdi.
Victoria Üniversitesi araştırmacısı Camryn Mullin, Dünya’dan yaklaşık 450 ışık yılı uzaklıktaki HL Tau yıldızına dair JWST müşahedesinde, yaklaşık 1 milyon yaşındaki bebek yıldızın etrafındaki ön gezegen disklerini inceledi.
Mullin açıklamasında, “HL Tau, araştırmamızdaki en genç sistemdir ve yörüngesinde diskine düşen ağır toz ve gaz akışıyla çevrilidir. JWST ile etrafındaki unsurları görebildiğimiz detay seviyesi bizi hayrete düşürdü lakin ne yazık ki (maddeler) mümkün gezegenlerden gelen sinyalleri engelliyor.” tabirlerini kullandı.
HL Tau diski, gezegenlere konut sahipliği yapabilecek çok sayıda boşluk ve yıldız sistemi büyüklüğünde halkalara sahip fakat diskin tozla dolu olması ve sistemin gençliği nedeniyle JWST’nin bile HL Tau etrafındaki gezegenleri direkt görmesi pek mümkün değil.
Öte yandan grup, araştırmada, JWST ile ön yıldız zarfı ismi verilen bir özelliği ayırt etti. Bu özellik, HL Tau etrafında birleşmeye başlayan ağır toz ve gaz akışını gösteriyor ve kelam konusu gaz ve toz, bir gezegeni oluşturan ham maddeyi meydana getiriyor.
Arizona Üniversitesi Steward Gözlemevi’nden NASA Hubble üyesi Kevin Wagner de “MWC 758″in ön gezegen diskini JWST ile inceledi. İncelemede devasa bir gezegenin varlığına işaret edebilecek sarmal kollar tespit edildi. Lakin çalışmada bu sistemde de direkt bir gezegenin varlığı gözlemlenemedi.
Wagner, “Her üç sistemde de gezegen tespit edilmemesi, boşluklara ve sarmal kollara neden olan (olası) gezegenlerin ya konut sahibi yıldızlarına çok yakın ya da JWST ile görülemeyecek kadar sönük olduğunu gösteriyor. Şayet ikincisi doğruysa, bu bize onların nispeten düşük kütleli, düşük sıcaklıkta, tozla kaplı olduklarını yahut üçünün bir kombinasyonu olduğunu söylüyor. ‘MWC 758’ örneğinde de muhtemelen durum bu.” sözlerini kullandı.
Bilim insanları, araştırmanın, Dünya’nın ve ömrü destekleyecek şartların nasıl oluştuğunu anlamak açısından kıymetli olduğunu vurguluyor.
