Yüzde 100’ü aşan vergi, 30 bini geçen pasaport kayıt fiyatı ve sıfır taksite karşın, cep telefonunda hem ithalat sayıları, hem de kayıt dışı kullanım rekor seviyeye ulaştı. 11,5 milyon resmi satışın dışında 7 milyon adede yaklaşan bir de kayıt dışı ekonomi oluştu. Dal yetkilileri daha evvelki uygulamaların çok da işe yaramadığına dikkat çekerek, “Vatandaşın telefona ulaşmasını ne kadar engellerseniz kayıt dışı da o kadar büyür. Bir de aykırısını deneyin” teklifinde bulundu. Son yıllarda ithalatı düşürmek, yurtdışından yolcu beraberinde getirilen telefon ve kayıtsız telefon sayısını azaltmak gayesiyle getirilen tedbirler bekleneni veremedi. İthalat, adet olarak son 3 yılın en yüksek düzeyine yükselirken paha olarak tüm vakitlerin rekorunu kırdı. Misal halde yolcu beraberinde getirilen ve IMEI kaydı yapılan taşınabilir aygıt sayısı 1 milyona yaklaşırken IMEI kaydı yapılmadan vergisiz kullanılan aygıt sayısı ise 1,5 milyonu geçti. Klonlanmış telefon sayısı ise 3,5-4 milyon ile yeniden rekor düzeye çıktı.
“Düşük vergi kayıt dışını düşürür”
Mobil Bağlantı Araçları ve Bilgi Teknolojileri İş Adamları Derneği (MOBİSAD) Lideri Mustafa Kemal Turnacı, kısıtlayıcı tedbirlerin tüketicileri kayıt dışına ittiği üzere ülkenin de vergi kaybına yol açtığını vurgulayarak, “Rakamlar gösteriyor ki bugüne kadar uygulanan reçete işe yaramadı. İthalat artmaya, kayıt dışı ise büyümeye devam etti. Tüketicinin telefona ulaşmasını zorlaştırmak yerine gerek taksit gerek de düşük vergi ile kolaylaştırmak hem kayıt dışını düşürecek hem de vergi kaybını azaltacaktır. Bir de bu yolun denenmesinde yarar var” dedi.
Salgın sonrası artan hızlanan teknolojik gelişmeler tüm dünyada olduğu üzere Türkiye’de de mobilitenin artmasına yol açtı. Eylül 2023 prestijiyle mobil abone sayısı 92.8 milyona ulaşırken sayılar cep telefonu satışlarına da yansıdı. Yıllık 12 milyona yakın resmi satışın gerçekleştiği pazar, milyarlarca dolarlık büyüklüğe ulaştı. İthal eserlerin hakim olduğu kesimde alınan sert tedbirlere karşın ithalat son yıllarda kıymette olduğu üzere adette de yükselmeye devam etti.
Türkiye’ye gelen akıllı telefonlardan hali hazırda evvel yüzde 1 Kültür Bakanlığı hissesi, sonra yüzde 12 TRT Bandrol fiyatı kesiliyor. Akabinde tüm bu sayılara yüzde 50’ye varan oranda ÖTV ve yüzde 20 de KDV ekleniyor. Yani toplam vergi oranı yüzde 100’ü geçiyor. Artan kur ise fiyatlara yansıyor. Bu da son yıllarda birçok markanın giriş segmenti eserlerde Türkiye’de üretime başlamasına yol açtı.
İthalatta tüm vakitlerin rekoru kırıldı
Türkiye İstatistik Kurumu bilgilerine nazaran 2021’de 4,3 milyona kadar düşen ithal telefon adedi, geçen yılın tamamında 5,1 milyonu geçti. Cep telefonu ithalatına ödenen fatura ise 2 milyar 374 milyon dolar ile tüm vakitlerin en yüksek bedelini gördü. Üstelik ithal edilen telefonların segmenti de yükseldi. Telefon başına ithalat bedeli 2019’da 152 dolar iken kelam konusu sayı takip eden yıllarda sırasıyla 195 dolar, 367 dolar, 296 dolar ve 463 dolara yükseldi. 2023 sonu prestiji ile bu sayılara yalnızca vergilerin eklenmesi ile telefon başına paha en az 30 bin TL’yi buluyor.
Kesimde kayba yol açan bir öteki sorun ise yolcu beraberinde getirilen telefonlar. Yetkili merciler bu alanda da tedbirleri artırdı ve son 3 yılda kayıt fiyatını 6 bin TL’lerden 2023’te 20 bin TL’ye ve bu yıl da 31 bin 692 TL’ye çıkardı. Lakin bu vergilere karşın oluşan fiyat farkı bu kanalda da büyümeyi durduramadı. BTK datalarına nazaran, 2022 yılında 22,6 milyon cep telefonu kayıt altına alındı. Yurt dışından yolcu beraberinde getirilerek kayıt altına alınan aygıt sayısı 2022’de yıllık yüzde 666 artışla 844 bin 877’ye ulaştı. 2023’ün 11 aylık periyodunda ise kelam konusu sayı 815 bin 289’a çıktı. Yılın tamamında bu sayının 2022’yi de geride bırakarak 900 bine yaklaşması bekleniyor. Klonlanmış telefon sayısı 4 milyona ulaştı
Sektörde en büyük tehlike ise klonlama. Kullanılmayan telefonların IMEI numarasının kopyalanmasına dayanan bu alan kayıt dışı olduğu için kesin sayı bilinmiyor lakin bölüm yetkilileri 3,5-4 milyona ulaşan bir sayıdan bahsediyor. 2021’de bu kapsamda 2 milyon adetlerden bahsedildiği düşünüldüğünde bu alanda da yüzde 100’e yakın bir artış olduğu görülüyor. Geçen yıl getirilen düzenleme ile kullanılmayan telefonların IMEI havuzundan silinme mühleti düşürüldü lakin karar, çeşitli hazırlık süreçleri nedeni ile henüz uygulamaya geçmedi.
