Ekseriyetle mikroskobik boyutta ve tek hücreli olan planktonları uzaydan inceleyeceğimiz kimin aklına gelirdi ki? Görünüşe nazaran bu fikir NASA’nın bir müddettir aklında. Ajans, kısa bir mühlet evvel Plankton, Aerosol, Bulut, Okyanus Ekosistemi uydusunun kısaltması olan PACE adlı yeni bir misyonu muvaffakiyetle SpaceX Falcon 9 roketiyle fırlatarak ilgili uyduyu yörüngeye yerleştirdi. Uydu mikroskobik bitkileri ve partikülleri Dünya’nın yüzlerce kilometre üstünden inceleyecek. Maksat, böylesine ufacık şeylerin tüm gezegeni nasıl etkileyebileceğini daha yeterli anlamak çünkü bazen bir olayı anlamak için ona daha geniş bir perspektiften bakmak gerekir.
İklim krizini çözmek için uzaydan müşahede yapılacak
Bilhassa fitoplanktonlar okyanuslar için hayatı bir kıymete sahip. Gezegeni ısıtan karbondioksiti emme kapasiteleri onları iklim değişikliğine karşı çabada kilit bir rol haline getiriyor. Dünyadaki oksijen kaynağının büyük kısmı bu canlılar tarafından üretiliyor. NASA’da yer bilimleri kısmı yöneticisi Karen St. Germain basın açıklamasında, “PACE’den gelen müşahedeler ve bilimsel araştırmalar, okyanusun iklim döngüsündeki rolü hakkındaki bilgilerimizi derinden ilerletecek” dedi. Planktonlar tıpkı vakitte okyanus besin zincirlerinin temelini oluşturuyor ve bu da onları deniz ekosistemlerinin ve balıkçılığın sıhhati için son derece kıymetli kılıyor. Her biri etraflarıyla eşsiz etkileşimlere sahip on binlerce farklı fitoplankton türü bulunuyor: kızıl gelgit ismi verilen zehirli alg patlamaları üzere kimileri yararlı kimileri ise potansiyel olarak ziyanlı olabiliyor.
Kızıl gelgit çok uç bir örnek olsa da farklı fitoplankton tipleri deniz yüzeyinin farklı renklerde görünmesine neden olabiliyor. Genelde insan gözü bunu yakından algılayamıyor. PACE uydusunun taşıdığı hiperspektral okyanus rengi aracı ultraviyole, yakın kızılötesi ve görünür ışık spektrumlarında müşahedeler yapacak. Bu sayede bilim insanları uzaydan ilk sefer fitoplankton çeşitlerini eşsiz renklerine nazaran ayırt edebilecekler.
Okyanuslarla birlikte atmosfer de incelenecek
PACE uydusundaki başka iki araç atmosferdeki partikülleri, bilhassa de hava kalitesini etkileyebilecek aerosolleri inceleyecek. Aerosollerin büsbütün ziyanlı olduğu algısı kabul edilmiş olsa da aslında aerosol partikülleri ve bunların etrafında oluşabilen kimi bulutlar güneş radyasyonunu uzaya geri yansıtmada kıymetli bir rol üstleniyor. Hasebiyle atmosferde daha az aerosol bulunması, istemeden de olsa global ısınmayı hızlandırabilir.
PACE’deki iki polarimetre aygıtı ışığı nasıl yansıttıklarına bağlı olarak ne çeşit aerosollerin mevcut olduğunu tespit edecek. Ne cins aerosollerin var olduğunu bilmek, bilim insanlarının iklim modellerine ince ayar yapmalarına yardımcı olarak gelecek için daha doğru tahminlerde bulunmalarını sağlayacak.
Buralardan toplanacak bilgiler bugünlerde temelleri atılan birtakım “bilim-kurgu” teşebbüslerine destek sağlayabilir. Fitoplanktonlara daha fazla besin sağlayarak karbondioksit emilimini potansiyel olarak artırmanın yolları üzerine kimi erken çalışmalar yapıldı. Son vakitlerde bir startup’ın global ısınmayı durdurmak için atmosfere aerosol pompalama teşebbüsleri gündeme gelirken “İklim değişikliğine karşı Güneş’i kapatmalı mıyız?” sorusunu bizlere sordurdu.
