NASA gözünü küçük kara deliklere dikti
Kara delik dediğimiz vakit akıllara birinci olarak galaksimizin merkezindeki üzere harika kütleli kara delikler yahut Güneş’in birkaç yüz katı kadar büyük olan yıldız kütleli kara delikler geliyor. Lakin bilim insanları kozmosun, Dünya kütlesinde kara deliklerle de dolu olabileceğine inanıyor. Hatta bu kara deliklerin potansiyel olarak büyük bir asteroit kadar düşük kütleye sahip olabileceği belirtiliyor.
Bilim beşerlerine nazaran bu tip küçük karadelikler temelinde vaktin başlangıcından bu yana, yaklaşık 13,8 milyar yıl öncesinde bile var olmuş olabilirler. Bu tanımlamalar altında bu tip kara deliklerin “ilksel kara delikler” olarak isimlendirmeleri da sürpriz değil. Öte yandan bugüne kadar bu kara delikler yalnızca teori düzeyinde kalmış durumda, fakat 2026 yahut 2027 yılında fırlatılması planlanan Nancy Grace Roman Uzay Teleskobu bunu değiştirebilir.
Tüm kara delikler “olay ufku” ismi verilen ve ötesinde ışığın bile yerçekimsel tesirlerinden kaçamayacağı bir dış bölgeye sahip. Bir olay ufkunun kara deliğin tekilliğine olan uzaklığı ise kara deliğin kütlesi belirliyor. Bu uzaklık, Güneş’in yaklaşık 2,4 milyar katı kütleye sahip Messier 87 için 24,8 milyar kilometre iken Dünya kütlesindeki ilksel kara delik için küçük bir madeni para genişliğinde olacaktır.
Ancak pek çok araştırmacı, Stephen Hawking’in de tesiriyle, mevcut kainatta ilksel kara deliklerin var olduğu görüşünü desteklemiyor.
Kara delikler ölebilir mi?
Bu niyet Stephen Hawking’in “Hawking radyasyonu” teoremine dayanıyor. Hawking’e nazaran kara delikler bile sonsuza kadar yaşayamaz çünkü bu yapılar bir çeşit termal radyasyon sızdırıyor. Kara delikler Hawking radyasyonu sızdırdıkça kütle kaybederler ve sonunda buharlaşırlar. Bir kara deliğin kütlesi ne kadar küçükse, Hawking radyasyonunu o kadar süratli sızdırması ve haliyle büyüklerinden daha erken ölmesi gerekiyor.
Dolayısıyla ilsel kara deliklerin 13,8 milyar yıl boyunca nasıl hayatta kaldıklarını açıklamak hayli güç. Zati Nancy Grace Roman’ın vazifesi de bu. Şayet ilksel kara delikler bulunursa bu, fizikteki pek çok prensibin gözden geçirilmesi manasına gelecek. Bu durum galaksi oluşumundan cihanın karanlık husus içeriğine ve kozmik tarihe kadar her şeyi etkileme potansiyeline sahip.
İlksel kara delikler nasıl bulunacak?
Genel Görelilik, kütlesi olan her şeyin uzay ve vakit dokusunda bir eğriliğe neden olduğunu öngörür. Bu da, cisimlerin art planlarından gelen ışığın yol boyunca bükülmesiyle sonuçlanıyor. Bilim insanları bu olguyu kütleçekimsel merceklenme olarak duymuş olabilirsiniz.
Kütleçekimsel merceklenme, kozmostaki büyük kütleli cisimlerin (galaksi kümeleri gibi) ışığı büktüğü bir olaydır. Bu bükülme, tıpkı bir merceğin ışığı odaklaması üzere, uzaktaki objelerin görünür hale gelmesini yahut manzaralarının çoğalmasını sağlayabilir. Bir el fenerinin ışığını bir mercekten geçirerek duvara yansıtmayı düşünün. Mercek, ışığı bükerek duvara farklı bir biçimde düşmesine neden olur. Kütleçekimsel merceklenme de buna benzeri formda çalışır.
Mercekleme objesi, ilkel bir kara delik üzere kütle olarak daha küçükse, mercekleme tesiri de haliyle küçük olacaktır lakin tekrar de art plan kaynaklarının parlaklaşmasına neden olabilir. Buna da mikro merceklenme adı veriliyor.
Şu anda mikro mercekleme, uzayda başıboş gezegen gezegenleri tespit etmek için kullanılıyor. Bu modelle bilim insanları Nancy Grace Roman’ın Dünya kütleli haydut gezegenlerin tespitini 10 kat artırabileceğine inanıyor. Yapılan evvelki araştırmalar bir yıldızın etrafında dolanmayan ve haydut gezegen olarak söz edilen cisimlerden trilyonlarca olduğunu ortaya koymuştu. Haliyle bu objelerin bolluğu, Dünya kütlesindeki bu objelerin kimilerinin aslında ilksel kara delikler olabileceği spekülasyonlarına yol açtı. Nancy Grace Roman, iki obje ortasındaki farkı bilim insanları için netleştirecek.
