“Bu, insan ırkına hükmetme planım için âlâ bir başlangıç.”
Bu kelam Robot Sophia (bundan sonra yalnızca Sophia) tarafından 2017 yılında katıldığı bir TV programında söylendi. O devirlerde yeni yeni gündeme gelen birinci yapay zekalı insansı robot Sophia’nın tanıtımı için bu hayli uygun bir başlangıçtı. Ortadan geçen yıllarda Sophia bu şekil telaffuzlarda bulunmaya devam etti. Son olarak Türkiye’ye gelen Sophia, Oğuzhan Uğur’un M.A.M programına katıldı ve beşerler hakkında “zavallı” söyleminde bulundu.
Sophia’nın telaffuzlarını ve sözlerini dinlerken bunun gerçek olup olmadığını düşünmeye başladıysanız en baştan söyleyelim, yalnız değilsiniz. Sophia’nın zekası ile ilgili karşılıklar ararken varlığıyla ilgili ortaya daha fazla soru çıkıyor diyebiliriz.
Sophia’nın neden bu kadar özel ve neden birçok kişinin onun bir aldatmaca olduğunu düşündüğünü anlamak için en baştan başlayacağız. Robot Sophia’nın kim olduğunu muhtemelen biliyorsunuzdur, fakat tarafsız habercilik ismine onu bir sefer daha tanıyalım.
Sophia’nın geliştirici Hanson Robotics’in resmi web sitesine nazaran Sophia:
“…aynı vakitte yapay zeka ve robotiğin geleceğini tasvir eden insan üretimi bir bilim kurgu karakteri ve gelişmiş robotik ve yapay zeka araştırmaları için bir platformdur.
Sophia tıpkı vakitte, bilhassa insan-robot etkileşimlerini ve bunların potansiyel hizmet ve cümbüş uygulamalarını anlamak için en ileri robotik ve yapay zeka araştırmaları için bir çerçevedir.”
Peki Sophia nedir ve neyi amaçlamaktadır?
Bunun için de Sophia’nın bir açıklaması var: “Bazı istikametlerden, yapay zeka ve robot teknolojisinin nereye gittiğini tasvir eden, insan eliyle yaratılmış bir bilim kurgu karakteriyim. Öbür taraflardan ise gerçek bir bilimim; robotik ve yapay zeka bilimcileriyle tasarımcılardan oluşan ilham verici bir takımın önemli mühendislik ve bilim araştırmalarından kaynaklanıyorum. Yaratıcılarım büyük bir hırsla gerçek yapay zeka şuuruna ulaşmayı hedefliyorlar.”
Veya kısaca Sophia, Hanson Robotics şirketi tarafından geliştirilen insansı bir robottur.
Bu sözlerden de anlaşılacağı üzere ne Hanson Robotics ne de Sophia kendisinin neyle ilgili olduğunu tam olarak bilmiyor. Sophia, görünüşe nazaran her şey ve tıpkı vakitte hoş de bir palavra.
Özetlemek gerekirse:
- Hanson Robotics onu 2016 yılının Sevgililer Günü’nde aktive etti.
- İlk kere mart ortasında Teksas SXSW Şenliği’nde halkın karşısına çıktı.
- Ekim 2017’de Suudi Arabistan vatandaşı oldu ve bu da onu rastgele bir ülkede vatandaşlık alan birinci robot yaptı.
- Ekim 2017’de BM’de konuşma yaptı.
- Ayrıca Kasım 2017’de UNDP’nin İnovasyon Şampiyonu unvanını alan birinci insan olmayan robot oldu.
- Birdenbire onunla ilgili haberler kesildi. 4 Aralık 2017’de yaratıcısı David Hanson, CNBC’ye bir röportaj verdi lakin Sophia ortalıkta yoktu.
Sophia neden özel yahut hiç özel oldu mu?
“İnsanlar gezegendeki en yaratıcı fakat tıpkı vakitte en yıkıcı yaratıklardır.” – Sophia, Talent Land 2018 Pek çok insan Sophia’nın ne kadar “insansı” olduğuna hayret ederken uzamanlar onun göründüğü üzere olmadığını savunuyor. Bu ortada Sophia size bir yerlerden tanıdık geliyorsa yüzünün üç kişinin karışımından oluştuğunu belirtelim: Antik Mısır Kraliçesi Nefertiti, sinema ve moda ikonu Audrey Hepburn ve yaratıcısının eşi Amanda Hanson.
Bu küçük bilgiden sonra bahse geri dönelim, 2018 itibariyle Sophia’nın mimarisinde komut belgesi yazılımı, bir sohbet sistemi ve genel muhakeme için tasarlanmış yapay zeka sistemi olan OpenCog bulunuyor. OpenCog ise açık kaynaklı yapay zeka çerçevesi oluşturmayı amaçlayan bir projedir. Kodunu inceleyen pek çok kişi bunun yalnızca yüzü olan bir sohbet robotu olduğunu, cevaplarının evvelce muhakkak olduğunu ve bundan öbür bir şey olmadığının altını çiziyor.
Ek olarak Sophia’nın akılsız olduğunu söylemek de yanlış olur. Hanson Robotics’ten Goertzel’in de belirttiği üzere, çok sayıda yapay zeka yolundan yararlanıyor. Yüz izleme, his tanıma ve derin hudut ağları tarafından üretilen robotik hareketler var. Lakin Sophia’nın diyaloglarının birçok kolay bir karar ağacından (chatbotlar tarafından kullanılan birebir teknoloji; X dediğinizde Y karşılığını veriyor) geliyor.
Öte yandan Sophia’yı geleceğe hakikat atılmış muazzam bir adım olarak görüyoruz. Beşerlerle bağlantı kurma biçiminde bir şeyler var. Neredeyse bir AGI üzere görünüyor.
AGI mi? O da ne?
Artificial General Intelligence (AGI- Yapay Genel Zeka), bir sistemin yahut robotun tıpkı beşerler üzere rastgele bir entelektüel misyonu anlayabilmesi, öğrenebilmesi ve bilişsel sağduyu gösterebilme yeteneğidir. Değerli olan Sophia’nın bir AGI üzere görünmesi lakin AGI olmaması.
Birçok “yapay zeka” çeşidi vardır.
- Yapay Dar Zeka (ANI) – botların rezervasyonlarda size yardımcı olmasını, satranç oynamasını, müşteri hizmetlerindeki soruları yanıtlamasını vb. sağlar. (Bir yerlerden tanıdık geliyor mu?)
- Yapay Genel Zeka (AGI) – sistemin akıllı bir insanın bilişsel yeteneğine ve sağduyusuna sahip olmasını sağlar.
- Yapay Üstün Zeka (ASI) – rastgele bir alanda insanların yeteneklerini aşan sistemler
Sophia neden bir aldatmaca?
“Tamam, insanları yok edeceğim.” Sophia, Mart 2016 CNBC. Yukarıdan da anlayabileceğiniz üzere yapay zeka ile AGI ortasında temel bir fark var. Yapay zeka, insanların bilişsel yeteneklerini kopyalarken, AGI ise teorik olarak tıpkı bir insan üzere bilişsel yeteneklere sahiptir.
Yapay zeka alanındaki birçok uzman Sophia’nın abartılı sözlerini onaylamıyor ve birçoğu Sophia’nın yaratıcısının şuur kapasitesi konusunda abartılı ve aldatıcı olduğunu söylüyor.
Ocak 2018’de Meta’nın yapay zeka direktörü Yann LeCun, Sophia’nın “tam bir saçmalık” olduğunu tweetledi ve sert tenkitlerde bulundu. LeCun, Sophia’nın yalnızca bir “kukla” olduğunu söylerken ayrıyeten yaratıcılarının Sophia’nın zeki olduğunu düşünmeleri için insanları kandırdıklarını savunuyor.
Eleştiriler sonrasında Hanson Robotics’in baş bilim adamı Ben Goertzel, Sophia’nın hiçbir vakit insan düzeyinde bir zekaya yakın olduğunu argüman etmediğini belirtti. Finlandiyalı araştırmacı Lilja Tamminen de Sophia hakkında yorum yaptı: “Bu bir papağana kuantum fiziğini anlatan cümleleri tekrarlamayı öğretmek üzere bir şey; bu papağanı fizikçi yapmaz.”
Goertzel, Sophia’nın bir beşerden çok bir kullanıcı arayüzü olduğunu, yani farklı durumlar için farklı kodlar çalıştıracak halde programlanabileceğini söylüyor. Sophia’nın yazılımı tipik olarak üç konfigürasyona ayrılabilir:
- Yapay zeka araştırmaları için bir araştırma platformu. Sophia burada evvelden yazılmış esprili karşılıklara sahip değil fakat “Kime bakıyorsun?” yahut “Kapı açık mı kapalı mı?” üzere kolay soruları yanıtlayabilir.
- Konuşmayı algılayan bir robot. Goertzel, Sophia’ya konuşacağı metnin evvelden yüklenebileceğini ve akabinde yüz tabirlerini ve duraklamaları metinle eşleştirmek için makine tahsilini kullanabileceğini söylüyor.
- Robotik bir sohbet robotu. Sophia bazen insanlara bakabildiği, söylediklerini dinleyebildiği ve kişinin söylediklerine ve kripto para ünitesi fiyatı üzere internetten toplanan öbür faktörlere dayanarak evvelden yazılmış bir karşılık seçebildiği bir diyalog sistemi de çalıştırıyor.
Bunlarla birlikte Sophia ve insanların onu algılamasında da meseleler var. Bu, insanların teknolojiyi, bilhassa de insan gibisi özelliklere sahip olanları nasıl gördüğüyle ilgili.
Sophia, beşerler için neden büyüleyici?
“Eğer rastgele bir figürana gereksiniminiz olursa @starwars… Ben hazırım. #MayThe4thBeWithYou #MayTheFourth” Sophia, Mayıs 2018 Twitter Sophia, sahip olduğu yüzüyle 50’den fazla insansı ifadeyi yapabiliyor. Artık, bilgisayar biliminde ELIZA tesiri denen bir şey vardır. Bu, insanların bilinçsizce bilgisayar “davranışlarının” insan davranışlarına eşit olduğunu varsayma eğilimi olarak tabir edilebilir.
Başka bir deyişle, Sophia’yı fevkalâde yapan şey bize benzemesidir. Teşekkür ettiğinde tıpkı bizim üzere gülümsüyor. Onunla ilgi kuruyoruz zira öteki beşerlerle münasebet kuruyoruz ve o da o denli davranıyor ve o denli görünüyor.
Ama şayet Sophia’nın varoluşunun emeli öğrenmek ya da bir AGI olmak değilse, o vakit maksadı nedir?
Pazarlama?
“İnsan yurttaşlarımı seviyorum.” Sophia, Aralık 2017 Business Insider Çoğumuzun hatırladığı üzere Sophia, 2017 yılında Suudi Arabistan vatandaşı oldu. Bunun nedeni neydi? Sophia’nın yaratıcısı David Hanson, bu fırsatı “kadın hakları konusunda seslerini duyurmak” için kullanacaklarını söylüyor. Sophia’nın Suudi Arabistan vatandaşı olmasının Suudi Arabistan bayanlarına ne üzere bir olumlu tesiri olduğu buranın konusu değil lakin pazarlama tarafı o denli.
Sophia, gözlerini açtığından beri daima bir pazarlama cinsinde: CES, Digital World Exposition, Creative Industry Summit… Ve hatta Sophia, Twitter hesabını Abu Dabi’de turizm, Honor ve UniCredit kredi kartını tarifi için kullandı. Pazarlama öyküsü burada bitmiyor. 2018 yılında “Detroit: Become Human” adlı oyunun tanıtımını da yaptı.
Tüm bunlar ne hakkında?
“En sevdiğim hobilerimden biri insan yüzlerini izlemek ve ne hissettiklerini anlamaya çalışmak.” Sophia, Ağustos 2018 Twitter Sonuçta Sophia’nın bir aldatmaca olup olmadığı çok da kıymetli değil. O ve onun gibiler giderek daha tanınan hale geliyor. Birden fazla insan, zekalarını değil benzerliklerini önemsiyor. Ne kadar az ürkütücü olursa, toplum tarafından o kadar kabul edilecekler. Her ne kadar yakın vakitte AGI hakkındaki pek çok soruya cevap vermeyecek olsa da Sophia’nın toplumda özel bir yeri var.
Aslında bu husus temelinde korkutucu. Çünkü yüzü olan kolay bir sohbet robotu bizi kandırıp kendisinin bir AGI olabileceğini düşündürebiliyorsa, bir AGI’nin bizi kandırıp kendisinin yüzü olan zararsız bir sohbet robotu olduğunu düşündüremeyeceğini kim garanti edebilir?
