ABD merkezli Quaise Energy, yerkabuğundaki jeotermal ısıdan “tükenmez pak enerji” elde etmek için Dünya yüzeyinin 20 km altına erişmek için yenilikçi bir sondaj makinesi geliştiriyor. Quaise Energy’nin kurucu ortağı Matt Houde’a nazaran yer altında erişmemizi bekleyen güç, gezegen olarak yıllık güç gereksinimimizi bir milyar kat aşıyor. Bunun, füzyon üzere insanlığa bir nevi sınırsız güç sağlayacağı belirtiliyor.
Jeotermal güç, sınırsız olabilir
Sınırsız güce ulaşmak için Dünya’nın kabuğunu “gyrotron” kullanarak delmek kulağa hem bilimkurgu hem de biraz ironik geliyor. Lakin Mitsubishi tarafından da desteklenen Quaise Energy tam olarak bunu yapmak istiyor. Firma, jeotermalin rüzgar ve güneş gücü çiftliklerinden elde edilen kesintili güç için en ülkü tamamlayıcı olduğunu belirtiyor.
Bir başka büyük artı ise jeotermalin bugün dünyanın en büyük sanayisi olan petrol ve gaz dalından faydalanmaya hazır olması. Houde’ye nazaran jeotermalin şimdi gelişememesinin nedeni ısı, su ve geçirgenlik üzere gerekli olan üç faktöre bağlı kalıyor olması. Fervo Energy üzere şirketle bu faktörleri ortadan kaldırmak yahut minimize etmek eden sistemleri uyguluyor olsa da büyük ölçeğe ve kapasiteye ulaşmaları için hala vakit var. Münasebetiyle jeotermal güç hala çok hudutlu coğrafyalarda erişilebilir durumda. Bu sınırlayıcı faktörler nedeniyle küresel jeotermal kapasite yalnızca 16 GW seviyesinde.
Ancak Quaise, daha derin, daha sıcak ve daha süratli sondaj yapma planının terawatt ölçeğindejeotermal gücün kilidini açabileceğine inanıyor. Bu inancın merkezinde ise ironik bir halde nükleer füzyon araştırmalarında kullanılan bir teknoloji olan gyrotron yer alıyor.
Füzyon gücünde kullanılan bir aygıt gerekiyor
Gyrotron, tıpkı bir mikrodalga fırını üzere çalışan, lakin çok daha güçlü ve sofistike bir aygıt. Güçlü bir manyetik alan içinde hareket eden elektronlar sayesinde, milimetre dalgası ismi verilen yüksek frekanslı mikrodalgalar üretiyor. Gyrotron’un çalışma prensibi biraz karmaşık olsa da, özetle elektronların bir vakum ortamında spiral bir yörüngede hareket etmesi ve bu sırada enerjiyi mikrodalga biçiminde yayması olarak açıklanabilir. Gyrotron, füzyon reaktörlerindeki plazmayı ısıtmakve denetim etmek için kullanılıyor. Quaise Energy ise gyrotron teknolojisi kayaları buharlaştırmak ve yer kabuğunu 20 km kadar delmek için kullanacak. Dünyanın en derin sondajı Sovyet Rusya devrinde yapılan Kola derin sondajı, yalnızca 12,2 km kadar derine ulaşabilmişti. Ruslar, bu derinliğe 20 yılda ulaşmış fakat ısının çok yükselmesi nedeniyle daha derine inememişlerdi.
20 km derinliğe inmek günümüzde bile imkansıza yakın lakin bu derinlikte üretilen buharın yaklaşık 500 derece olacağı ve bunun da çağdaş kömür ve gazla çalışan güç santrallerinin çalıştığı sıcaklıkla birebir olduğu belirtiliyor. Şirkete nazaran bu sıcaklıklar başa çıkmak ve daha derinlere inebilmek için gyrotron kullanılacak. Firma, birinci birkaç kilometre boyunca klâsik sondaj yollarını kullanacak. Sonrasında ise yüzeyde bulunan gyrotron, kolay, oluklu metalik bir boru aracılığıyla derinlere mikrodalgaları iletmeye başlayacak ve kayaları buharlaştıracak.
Şirketin kurucusu Houde, bu amaçların çok kuvvetli olduğunu kabul etse de bu yıl teknolojisini kullanarak birinci saha testlerine geçmeyihedefliyor. Birinci etaplarda birkaç kilometre akabinde ise 10-15 km bandına bile inmek manalı bir muvaffakiyet olarak görülüyor.
Şirketin modellemelerine nazaran gyrotron, uzun aralıklara güç göndermede hayli tesirli. Fakat işe yaraması için 20 km uzunluğundaki borunun bükülmeden kalması ve düz olması gerekiyor. Şayet boru düz ve pürüzsüz olmazsa mikrodalgalar boru içinde şimşek şölenleri oluşturabilir. Tıpkı mikrodalga fırınlarına alüminyum folyo koymak üzere. Elbette buharlaşan kayaların dışarı atılması yahut sondajın çökmesini engellemek üzere öteki kimi aşılması gereken meseleler da var.
