Erdal Arıkan kimdir?
En yalın haliyle Erdal Arıkan, Bilkent Üniversitesi Elektrik ve Elektronik Mühendisliği Kısmında vazife yapan, 2013 yılında bilgi teorisinde kutupsal kodlamayı geliştirmesinden ve katkılarından ötürü IEEE WRG Baker Mükafatını ve 2018’de ise alanının en itibarlı mükafatını olan Shannon Ödülü’nü alan bir bilim insanı.
Ancak bu yalın tarifin ardında beğenilen ve aslında Türkiye için hüzünlü de bir öykü var. Toplumsal medyada paylaşılan bir sokak röportajında Erdal Arıkan, 5G’yi icat eden kişi olarak söz ediliyordu. Bu argüman ise MIT’de çalışmış diğer bir Türk profesör tarafından paylaşılıyordu. Bu bilgiden sonra Erdal Arıkan’ın kim olduğunu ve 5G özelindeki çalışmalarını araştırdım. İşin ucu 2018 yılında bir Huawei görüntüsüne çıktı. Çabucak altta o sokak röportajını izleyebilirsiniz.
Huawei tarafından 2018 yılında “Huawei Kurucusu Ren Zhengfei, PolarCode’un Babası Profesör Erdal Arıkan ile bir ortaya geldi” başlıklı bir görüntü yayınlandı. Şayet görüntünün altyazısına bakmazsanız ve yalnızca izlerseniz sarı kravatlı birisinin Çinli onlarca hatta yüzlerce insan tarafından çılgınlar gibi ayakta alkışlandığını ve Huawei’nin kurucusu Ren Zhengfei tarafından övüldüğünü, büyükçe bir altın madalya ile ödüllendirildiğini görürsünüz. Lakin bu onur konuğu bir iş adamı, bir siyasetçi yahut bir milyarder değildi. Erdal Arıkan isminde, pek tanınmayan bir Türk akademisyendi.
Erdal Arıkan, çoğumuz için tanınmayan bir isim olsa da bu, onun sıradan birisi olduğu manasına gelmiyor. Arıkan, on yılı aşkın bir müddet evvel bilgi teorisi alanında büyük bir keşif yapmıştı. Huawei daha sonra bu teorik buluşu akademik meçhullükten kurtarıp büyük yatırımlar ve üst seviye mühendislik yetenekleriyle ticaret dünyasında pahalı bir şeye dönüştürdü. Ortaya çıkan ve şimdilerde tüm dünyada yayınlaşan şey ise temel 5G teknolojisiydi. Evet, Türkiye’de belli noktalar haricinde kullanılamayan 5G teknolojisi.
Huawei’nin görüntüsü her tarafıyla, her ayrıntısıyla bir gövde şovuydu. Huawei ve Çin, 5G ile tarihi bir işe imza atmıştı. Sonrasında ABD tarafında Çin ve Huawei’nin 5G teknolojilerine ambargo uygulanmış ve öteki ülkelerin de birebir şeyi yapması istenmiş olsa da ülke 5G alanında çok güçlü bir pozisyonda. Bu güçlü pozisyonu anlamak için ise tekrar daha evvel duymadığımız bir şeyi öğrenmemiz gerekiyor: Kutupsal kodlama.
Kutupsal kodlama nedir?
Kutupsal kodlama keşfi
Erdal Arıkan’ın seyahati Ankara’da doğmasıyla başlıyor. Orta Doğu Teknik Üniversitesi‘nde elektrik mühendisliği kısmından mezun olan Arıkan, sonrasında 1977’de Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü’ne (CalTech) transfer oldu. Burada bilgi teorisi üzerine eğitim aldı. Bilgi teorisi o periyotlarda yeni sayılan bir olguydu lakin Arıkan için ilgi cazipti. Mevzuyu çok dağıtmak istemiyorum lakin Arıkan’ın Claude Shannon ve Robert Gallager üzere çok değerli isimlerden etkilendiğini belirtmem gerek. Arıkan, CalTech’te kendini doldurduktan sonra daha fazlası için gidilecek tek yerin MIT olduğuna karar veriyor ve 1981 yılında buraya geçiyor.
Arıkan için çözülmesi gereken bir sorun vardı zira; tüm bu bitleri taşıma sürecinde ortaya çıkan kaçınılmaz “gürültü“nün (mesajda istenmeyen değişiklikler) nasıl yenileceği ve yanlışsız bilginin yüksek süratte nasıl taşınacağı. Bu sorun kanal kapasitesi olarak biliniyordu ve aşılabileceği düşünülmüyordu. Hatta bu teorik hududa Shannon limiti deniyor. Lakin Arkan için bu limit aşılamaz yahut erişilemez değildi. Burada biraz Robert Gallager’a değinmemiz gerekecek. Gallager mesleğinin başlarında Shannon limitiyle çaba etmiş ve ona çok yaklaşmıştı. Gallager’ın metodu LDPC ismini verdiği yanlışları anında düzeltmeye yarayan bir usuldü. Bu yol, Arıkan’ın kutupsal kodlamasına karşı 5G için ABD’nin savunduğu ve önerdiği standart olacaktı. LDPC’nin, 3G ağlarının temel ögelerinden biri olan turbo kodlamanın mantıksal devamı olduğu varsayılıyordu.
5G için bu ağır matematiksel ayrıntılar çok önemli
Kutupsal kodlama ve LDPC, burada açıklayamayacağım bir matematik kullanıyor. Fakat işin özü şu ki, her yeni kuşak telekom ağlarıyla birlikte bilgi ölçüsü ve iletim suratlarında daha fazlasına gereksinim duyuluyor. Hasebiyle 3G ve 4G’yi çalıştıran eski kod seti 5G için kâfi olmayacaktı. 4G’den 5G’ye sıçrama, evvelki sıçramalardan çok lakin çok daha büyük bir adım. Bunun nedeni 5G’nin 4G’den 100 kata kadar daha süratli olma potansiyeline sahip olması. Bunu “20 sineması birkaç dakikada indirebileceksiniz” halinde örneklemek çok kolay kalıyor. 5G ile bütün bir kenti altyapılar ile akıllı bir kente dönüştürebileceksiniz. 5G ağları ilse şoförsüz araçlar büsbütün bir realite olacak.
5G’nin temel teknolojisini Türkiye’de buldu!
Eğer bir bildiri iletiminde gaye doğruluksa iletinizde kimi fazlalıklara yer vermek gerekiyor. Bu sayede alıcı, iletinin doğruluğunu çapraz olarak denetim edebilir. Bu denetim süreci ise kaçınılmaz olarak işleri yavaşlatıyor. Bu probleme da kanal kodlama sorunu deniyor. Gürültü ölçüsü arttıkça, iletisi korumak için fazlalıkların ölçüsünü artırmak gerekiyor. Bunlar arttıkça ise iletim suratı da yavaşlıyor. Kodlama sorunu bu dengeyi bozmaya ve mümkün olan en yüksek süratte sağlam bilgi iletimini sağlamanın yollarını bulmaya çalışıyor.
Arıkan’ın yeni tahlili, “kanal polarizasyonu” ismini verdiği bir süreçle sıradan kanallardan harikaya yakın kanallar yaratmaktı. Gürültü, bir kanaldan birebir kanalın bir kopyasına aktarılarak daha pak ve daha kirli bir kopya yaratılıyordu. Bu cins adımların yinelenen bir serisinden sonra, biri son derece gürültülü, başkası neredeyse gürültüsüz olan iki kanal seti ortaya çıkacaktı. Arıkan, bu tahlile “kutupsal kodlama” ismini verdi. Tam bu anda takvimler 2005’i gösteriyordu. Bir mühlet detayları incelemekle vakit geçiren Arıkan, çalışmasını 2008’de sundu. Makale, 2009 yılında IEEE’de yayınlandı. Bu muvaffakiyet 25 yıllık kesintisiz bir çalışmanın soncuydu.
Elbette bu çalışma Arıkan’ı ünlü yapmadı, şayet yapmış olsaydı bu içeriği esasen hazırlamak zorunda kalmazdık. Lakin, IEEE’de yayınlanan makalesi onu bilgi teorisyenleri ortasında parlayan bir Kutup Yıldızı haline getirdi. Öte yandan Arıkan gurur duysa da çalışmasının teorik olduğunun farkındaydı ve münasebetiyle patent almaya bile gerek duymadı. Çünkü pratiğe dönüşmesi için aşılması gereken manilerin sayısı fazlaydı.
Arıkan’ın makalesi yalnızca bilgi teorisyenlerinin dikkatini çekmedi. Güya yıldızlar hizalanmış üzere bu makale 2009 yılında Huawei bünyesinde çalışan, telekomünikasyon alanında güçlü bir isim olan Wen Tong’un dikkatini çekti. Tong, turbo kodlama olarak bilinen mevcut standart için radyo-iletim kusur düzeltmesini sağlayan teknolojinin üretilmesine yardımcı olmuştu. Kutupsal kodlama konseptinin 5G’de bunun yerini alabileceğini düşünüyordu.
Huawei, 600 milyon dolar yatırım ile telekomünikasyon devi oldu
Yıllar süren müzakerelerin ve lobi faaliyetlerinin arından 2016 yılında telekomünikasyon şirketleri ortasındaki üçüncü jenerasyon taşınabilir bağlantı iştirak projesi olan 3GPP, 5G için standartlar konusunda kararını verdi. Standartlar komitesi sinyal sürece standardını iki modüle böldü. Bu modüllerden birisi kutupsal kodlama oldu. Oburu ise Arıkan’ın akıl hocası Gallager’ın LDPC buluşuydu.
Huawei, 600 milyon dolarlık yatırımıyla onlarca milyar dolarlık gelir elde etmeyi başardı ve başarmaya da devam ediyor. Huawei, standardın yanında telekom ekipman pazarının da yüzde 30’una sahip. Bu, piyasadaki en büyük hisse.
Bilgi kuramı alanındaki en büyük mükafatı aldı
Arıkan, kutupsal kodlama alanındaki çalışmalarıyla 2018 yılında bilgi biliminin en büyük mükafatı olan Shannon Ödülü‘nü aldı. Huawei ise Arıkan ile birinci sefer 2012’de temasa geçmiş. Yapılan çalışmalardan ferdî olarak hiç para almamış. Hatta Arıkan, 2011 yılında kutupsal kodlama fikrini Qualcomm ve Seagate‘e götürerek fikri uygulamaya ilgi duyup duymadıklarını öğrenmek istemiş. ABD’li şirketlerin hiçbiri Arıkan ile ilgilenmemiş.
Erdal Arıkan’ın aldığı mükafatlar ortasında 2010 yılında Elektrik Elektronik Mühendisleri Meslek Örgütü’nün (IEEE) Information Theory Society Makale Mükafatı, 2013 yılında IEEE W.R.G. Baker Mükafatı, 2017 yılında IEEE Türkiye Şubesi Ömür Uzunluğu Muvaffakiyet Mükafatı, 2018 yılında ise IEEE’nin en itibarlı ödüllerinden Hamming Madalyası ve IEEE Information Theory Society Shannon mükafatı bulunuyor. Forbes üzere esaslı ABD yayın organları ondan “Huawei’nin elindeki kritik teknolojiyi geliştiren Türk Profesör” olarak tanımlıyor. Arıkan ise kıymetli olanın kutupsal kodlamanın olmadığını söylerken şu sözlere yer veriyor: “5G internetten büsbütün farklı. Global bir hudut sistemi üzere. Huawei 5G’de başkan şirket. Onlar 10, 20, 50 yıl sonra da var olacaklar. İnternet çağında ABD birkaç trilyon dolarlık şirket üretti. Çin, 5G sayesinde 10 ya da daha fazla trilyon dolarlık şirkete sahip olacak.”
Erdal Arıkan, 5G için en kritik standardı icat etmiş ve bunu Türkiye’de yapmış. Kendi buluşu, epeyce etkilendiği, bir nevi akıl hocası olan Robert Gallager’ın buluşuyla (LDPC) 5G standardı için yarışmış. İkisi de standardın iki temel modülü seçilmiş. Fakat bundan faydalanan ülke Türkiye değil, Çin ve Huawei olmuş. Evet, 5G teknolojisinde bir Türk’ün hissesinin olması gurur verici fakat kaçan fırsat düşünüldüğünde…
Xiaomi’den fütüristik su tabancası
Efsane Türkiye’ye gelse alırım..
O ışık efektleri yalnızca yanlarda değil üstte de olmalıydı. Böylelikle tabancayı kullanan, başını yana eğmek zorunda kalıp, fıtık olmaz. Birebirini küçükken ışıklı ayakkabımda yaşamıştım oradan biliyorum. Ayakkabıma yan bakmaktan düz yürüyemiyordum. Hava atmaktan fazla o havayı yaşamayı tercih ederim. 7 de olsam 70 de olsam kararım değişmeyecek.
Mukemmel bir silah sanki ne kadar süratli atıyor. [resim]
Fiyat makul olsa efsane olur hakikaten ya.
Vay bee, bu aygıt xiaomi çıktı ben de diyordum kim üretmiş..
hocam 4x daha yeterli direk hs attirir
Über
Evet ancak 6x scop daha güzel sarfiyat buna daha uzaktaki gayeler için. Gerektiğinde 3x’e de çekebilirsin falan :D
Muskun alev tabancası vs bu
İstilacı güvercinlere karşı düzgün olur. 5 10 dk da bir sopayı alıp kovalamak yordu artık.
Yakında su atan F18 falanda yaparlar :)
Hazneye kezzaplı su doldurup nişan almak yapmayın bu türlü şeyler yahu…
Xiaomi kendini çok geliştirdi artık her alanda kaliteli işler yapıyorlar.
fışkırttığı su mermi üzere isabetli gitmeyeceği için gereksiz diye düşünmüş olabilirler.
Lazer nişangah da eklenseymiş tadından yenmezmiş.
