AKKA antlaşması nedir?
AKKA (Avrupa’da Konvansiyonel Silahlı Kuvvetler Antlaşması), 19 Kasım 1990 tarihinde Türkiye dahil olmak üzere NATO üyesi ülkeler ve Varşova Paktı ortasında imzalandı. 1992 yılında yürürlüğe giren bu antlaşmayla birlikte imzacı ülkelerin topraklarında bulundurabilecekleri askeri ekipmanların ölçüsüne sınırlamalar uygulanıyor. Bu antlaşma, hem ülke genelindeki hem de muhakkak bölgelerdeki askeri ünite ve teçhizat sayısının sonlandırılmasını içeriyor. Ülkeler, birbirinin silah ve teçhizat sayılarını denetleyebiliyor.
AKKA antlaşmasıyla birlikte Avrupa’da savaşın yıkıcı tesirinin azaltılması amaçlanıyor. Büyük ölçekli hücumlar ve bir bölgeden yapılacak sürpriz ataklar engelleniyor. Savaşın tesirinden ötürü Avrupa’da yaşanabilecek kalıcı problemlerin azaltılması, savaşın şiddetinin azaltılması ve orantısız gücün engellenmesi hedefleniyor.
Türkiye, AKKA’dan büsbütün mi çekildi?
Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Öncü Keçeli, Türkiye’nin büsbütün çekilmediğini, taraf ülkelerin antlaşmayı askıya alması nedeniyle askıya alma kararı alındığını açıkladı.
Askıya alma kararının geri alınabilir bir karar olduğunu belirten Keçeli, şunları kaydetti:
“Bu hususta, NATO Kurulu tarafından 7 Kasım’da açıklama yapılmıştı. Biz ayrıyeten bir açıklama daha yaparak kararımızı münasebetleriyle duyurmuştuk. AKKA’ya taraf NATO müttefiklerinin antlaşmayı uygulamayı askıya alma kararlarının yürürlüğe gireceği tarihi, her müttefik kendi ulusal mevzuatları çerçevesinde belirliyor. Halihazırda AKKA’ya taraf müttefiklerin büyük çoğunluğunca askıya alma kararı yürürlüğe girdi. AKKA’yı uygulamayı askıya alma kararımızın 8 Nisan 2024 tarihi prestijiyle yürürlüğe girmesine yönelik iç türel süreç tamamlandı ve bu bahisteki Cumhurbaşkanlığı Kararı 5 Nisan 2024 tarihli Resmi Gazetede yayımlandı.”
AKKA antlaşması hangi silahları ve araçları kapsıyor?
AKKA antlaşması, 5 farklı konvansiyonel aracı kapsıyor. Üye ülkelerin tank, topçu, zırhlı muharebe araçları, savaş uçakları ve helikopterlerin sayısına hudutlar getiriyor. Taraflara birbirinin ağır silahlarını havadan ve karadan denetleme imkânı veriliyor.
- Tanklar
- Topçu
- Zırhlı muharebe araçları
- Savaş Uçakları
- Helikopterler
AKKA antlaşması ile getirilen sonlar?
AKKA üyesi ülkeler için ülke genelinde bulunabilecek silah sayısına şu biçimde sınırlama getirildi:
- 20.000 tank
- 20.000 topçu
- 30.000 zırhlı kara aracı
- 6.800 savaş uçağı
- 2.000 hücum helikopteri
Bu sınırlamanın yanı sıra, bir bölgedeki kuvvet ağırlaşmasını önlemek için bölgesel sınırlamalar da getirildi. Bir bölgede, o bölge için belirtilenden daha fazla konuşlandırılmaya müsaade verilmiyor.
AKKA antlaşması uygulanıyor mu?
Üye devletler bu antlaşmaya uzun bir müddet ahenk göstermişti. Son yıllarda ise Rusya tarafından antlaşmaya uyulmadığı için fiili açıdan geçerliliğini yitirdi. Rusya, AKKA sınırlamalarını önemsemeyerek Gürcistan, Moldova ve Ukrayna’yı işgale kalkıştı. Rusya, 2007 yılında bu AKKA’yı uygulamayı askıya aldı ve Kasım 2023’te AKKA’dan büsbütün çekildi.
Rusya’nın antlaşmadan çekilmesiyle birlikte Kasım ayında NATO üyesi ülkeler AKKA antlaşması yükümlülüklerini askıya aldığını açıkladı. 30 Mart’ta Polonya, 4 Nisan’da ise Türkiye AKKA’yı uygulamayı durdurduğunu duyurdu.
Türkiye hudutlarının bir kısmı AKKA’nın kapsamı dışında
AKKA antlaşması hangi ülkeleri kapsıyor?
19 Kasım 1990’da imzalanan antlaşmaya üye ülkeler şunlar
- (O tarihte) NATO üyesi olan on altı ülke: ABD, Almanya, Belçika, Birleşik Krallık, Danimarka, Fransa, Hollanda, İspanya, İtalya, İzlanda, Kanada, Lüksemburg, Norveç, Portekiz Türkiye ve Yunanistan
- (O tarihte) Varşova Paktı üyesi olan altı devlet: Bulgaristan, Çekoslovakya, Macaristan, Polonya, Romanya ve Sovyetler Birliği
