İklim ve güç alanında faaliyet gösteren fikir kuruluşu Ember’in uydu manzaralarıyla yaptığı yeni bir tahlile nazaran, Türkiye’de güneş gücü santrali (GES) kurmaya elverişli çatıların tamamı bu hedefle kullanılırsa, 120 Gigawatt (GW)’lık kapasite eklenebilir. Bu kapasiteyle senede üretilebilecek elektrik ölçüsüyse 148 TWh. Bu, 2022 yılındaki toplam elektrik tüketiminin %45’ine denk geliyor.
Ember’e nazaran, arazi ihtiyacının olmaması, tüketimle tıpkı noktada üretim sağlanması ve herkesin kesimi olabileceği bir elektrik üretim usulü olması bu santralleri daha cazip hale geliyor.
İllere nazaran çatı GES potansiyeli
Ember çatı üstü potansiyeli hesaplamak için 6 Şubat zelzeleleri sonrasında afet bölgesi ilan edilen 11 vilayet dışındaki 70 ilin GES potansiyelini inceledi. Buna nazaran çatı GES potansiyeli en büyük üç vilayet İstanbul (10,4 GW), Ankara (10,1 GW) ve İzmir (9,3 GW) olarak sıralanıyor. Öbür vilayetler ise Manisa (3,1 GW), Afyon (2,8 GW), Kocaeli 2,5 GW, Tekirdağ 1,9 GW olarak sıralanıyor.
Kapasite potansiyelinden yola çıkarak vilayetlerin elektrik üretim potansiyelini de hesaplayan çalışma, listenin birinci sırasındaki İstanbul’un 11,4 TWh’lik üretim potansiyeliyle Ankara (12,5 TWh) ve İzmir’in (12,4 TWh) gerisinde kaldığını söylüyor. Üretim potansiyeli Konya’da 8,6 TWh, Manisa’da 6,4 TWh, Bursa’da 5,4 TWh, Afyon’da 5,3 TWh ve Balıkesir’de 4,7 TWh olarak hesaplandı. Çalışmaya nazaran Afyon, Çorum, Iğdır, Kırşehir ve Yozgat üzere vilayetlerin çatı GES elektrik üretimi potansiyelinin bugün faturalanan elektrik tüketimini karşılama oranı iki katından yüksek.
Türkiye’de isteyen herkes çatısına GES kurabiliyor mu?
Teorik olarak Türkiye’de hanehalklarının yaşadıkları konutlarda çatı GES kurmalarının önünde bir mani yok. 2019 yılında devreye alınan aylık mahsuplaşma uygulaması çatı ve cephe GES’lerinin önünü açan en kıymetli gelişmelerden biri olarak görülüyor.
Yönetmelik değişikliğiyle brilikte meskenler GES üretim lisansı alma ya da şirket kurma zorunluluğundan muaf tutulmuşlardı. Bunun yanında aylık mahsuplaşma hakkı, tüketim fazlası elektriğin tüketicinin bağlı bulunduğu tarife üzerinden satılması imkanıyla yeni bir gelir fırsatı yaratmıştı. Lakin Ember değişikliğin güneş gücü üretiminin artış eğiliminde yeni bir ivme yaratmadığını söylüyor. Bunda bürokratik süreçlerin uzun sürmesinin tesirli olduğu düşünülüyor.
Mesken tüketicilerinin GES kurmadan evvel santralin kurulacağı bölgeden sorumlu dağıtım şirketi, iletim sistemi işletmecisi (TEİAŞ), Güç İşleri Genel Müdürlüğü, dağıtım sistemi işletmecisi (TEDAŞ) ve üniversiteler üzere farklı kuruluşlardan onay alması gerekiyor.
Türkiye’de nüfusun yüzde 90’a yakının iki ya da daha çok katlı binalarda yaşaması da bir başka pürüz olarak görülüyor. Aparmanda ikamet ediliyorsa, kat maliklerinin müsaade süreçleri ya da çatıdaki alanın hudutlu olması üzere sıkıntılar ortaya çıkabiliyor.
Ember, “Ülke genelinde elektrik tüketiminin dörtte birinin gerçekleştiği meskenler Türkiye’de en düşük elektrik tarifesinin uygulandığı tüketici tipi olduğu için” bugün fosil yakıtlara uygulanan sübvansiyonların Hazine üzerinde kıymetli bir yükü olduğunu söylüyor.
Buna ek olarak çatı GES’leri endüstrinin karbonsuzlaşma sürecinde kritik rol oynayacağı da belirtiliyor.
Türkiye güneş gücünde ne durumda?
Türkiye’de güneş gücünün elektrik üretimindeki hissesi 2022’de %4,7 oldu. Güneşin elektrik üretimindeki hissesi bu yılın birinci yarısında ise %5,7 olarak hesaplandı.
Türkiye’nin güneş gücü şurası gücü kasım sonu prestijiyle 11,2 GW‘a yükseldi.
Enerji ve Alışılmış Kaynaklar Bakanlığının 2022 sonunda açıkladığı Ulusal Güç Planı’na nazaran, Türkiye 2035’e kadar güneş gücü heyeti gücünü 52,9 GW‘a yükseltmeyi planlıyor.
Ekim 2023’te yayımlanan 12. Kalkınma Planı’na nazaran ise 2028 sonunda Türkiye’nin güneş gücü heyeti gücünün 30 GW’a ulaşması hedefleniyor. Bu kapasiteye ulaşılması için 2024-2028 periyodunda Türkiye’de her yıl 3,4 GW güneş gücü suramı yapılması gerekiyor.
