Çin, Ay’ın uzak yüzünden tarihte ilk defa örnekler toplayacak

Çin, Ay’ın uzak tarafından Ay taşı ve toprağı getirmek için son derece kritik Ay misyonlarından birisini başlattı. Robotik Chang’e 6 misyonu kısa bir müddet evvel Wenchang Uzay Fırlatma Sahası’ndan Long March 5 roketiyle fırlatıldı. Her şey plana uygun giderse Chang’e 6 Ay’ın uzak tarafına inecek, birtakım örnekler toplayacak ve bunları Dünya’ya geri gönderecek.

Ay’ın uzat tarafından şimdiye kadar daha evvel hiçbir numune toplama misyonu yapılmadı. Temelinde Ay’ın uzak yüzüne şimdiye kadar sadece bir misyon yumuşak iniş yapabilmişti. O da 2019 yılında Çin’e ilişkin olan Chang’e 4’tü.

Ay’ın uzak yüzü

Ay, Dünya’ya kütleçekimsel olarak kilitli ve kendi ekseni etrafında dönme mühleti ile Dünya etrafında dönme mühleti birebir olan bir gök cismidir. Bu da Dünya’daki gözlemcilerin Ay’ın sadece bir yüzünü görebileceği manasına geliyor. O yüzden Ay’ın göremediğimiz tarafına “Ay’ın karanlık tarafı yahut uzak yüzü” diyoruz.

Esasında bu taraf karanlık değildir, bu yalnızca Türkçe’ye yapılan ve artık sıklıkla kullanılan bir çeviri yanılgısından ibaret. Öte yandan Ay’ın uzak yüzünü birinci kez 959 yılında Sovyetler Birliği tarafından gönderilen Lunar 3 uzay aracıyla görmüştük. Ek olarak şimdiye kadar yapılan birden fazla Ay misyonu, uydunun bize yakın olan tarafına yapıldı. Bunun çok kolay bir nedeni var; kolaylık.

Uzak tarafa yapılacak bir misyon, irtibat zorlukları nedeniyle epey çetrefilli. Bunu aşmak için Ay yörüngesinde dolanan bir bağlantı uydusu gerekiyor. Çin, Chang’e 4’ten evvel Queqiao isimli bu türlü bir röle uydusu fırlattı ve Chang’e 6 ve sonraki yüzey misyonlarına hazırlanmak için geçtiğimiz mart ayında Queqiao 2 isimli öbür bir uyduyu Ay yörüngesine gönderdi.

Bu uzak yüze gidişi zorlaştıran bir öbür faktör de orasının yüzey yapısı. Ay’ın uzak yüzü, çok ölçüde kratere sahip ve bilinen yüzünün bilakis düzlüklerden, yani inişe elverişli alanlardan mahrum.

Çok az şey biliyoruz

Çin’in Ay keşif programının baş dizayncısı Wu Weiren Xinhua’ya yaptığı açıklamada, “Ay’ın uzak tarafından örnek toplamak ve geri getirmek eşi gibisi görülmemiş bir başarı olacak. Ay’ın uzak yüzü hakkında çok az şey biliyoruz.” dedi. Chang’e-6, bir sorun yaşamazsa Ay’ın uzak yüzünde bulunan Güney Kutbu-Aitken Havzasına iniş yapacak.

Chang’e 6 dört ögeden oluşan karmaşık bir misyon: bir Ay yörünge aracı, bir iniş aracı, bir yükseliş aracı ve bir Dünya’ya geri dönüş modülü. Uzay aracının roketten ayrıldıktan sonra dört ila beş gün içinde Ay’ın yörüngesine ulaşması bekleniyor. Çinli bilim insanları aracın haziran ayı başlarında yüzeye inmesini planlıyor.

Chang’e-6’nın Ay toprağında iki gün geçirerek yaklaşık 2 kilogram yükünde numune çıkarması ve bunları bir kapta mühürlemesi bekleniyor. Bu gereç daha sonra Ay yörünge aracıyla buluşacak olan yükselticiyle fırlatılacak. Daha sonrasında örnekler, yine giriş modülüne aktarılacak ve bu araçta Moğolistan’a inecek. Bugünkü fırlatmadan numunelerin Dünya’ya varışına kadar tüm bu seyahatin 53 gün sürmesi bekleniyor. Çinli bilim beşerlerine nazaran toplanan örnekler yaklaşık 4 milyar yıllık bir jeolojik yaşa sahip olacak.