Dünyada milyarlarca insan toplumsal medya platformlarını kullanıyor. Hasebiyle bir kullanıcı öldüğünde toplumsal medyadaki varlığına ne olacağı konusu büyük değer taşıyor.
Sosyal medya hesapları, bir aile yakını ilgili platforma kişinin öldüğü istikametinde bilgi verene dek canlı ve faal kalıyor.
İngiltere’de yaşayan ve eşi Matthew’u kanserden kaybeden Hayley Smith, eşinin toplumsal medya hesaplarıyla ilgili ne yapacağını bilemediğini söylüyor.
“Matthew’un öldüğünü bilmeyenler hâlâ doğum günlerinde Facebook duvarına kutlama bildirileri yazıyor. Beğenilen değil” diyen Hayley, eşinin hesabını bir anma sayfasına çevirmeye çalışmış.
20’den fazla defa Facebook’a eşinin mevt evrakını yüklemeye çalışsa da bir sonuç alamayan Hayley, “Doğrudan Facebook’la temas kurup bu sıkıntıyı çözmeye çalışacak gücüm yok” diyor.
Sosyal medya platformlarından kimileri, bir kullanıcı öldüğünde o kişinin yakınlarına vefat edenin hesabını kapatma seçeneğini sunuyor.
Bazı platformlar ise, bunun dışında birtakım alternatifler de sunuyor.
Örneğin Instagram ve Facebook’un sahibi Meta, bir kullanıcının vefat dokümanı iletildiğinde ilgili kullanıcının hesabını ya kaldırıyor, ya da hesabı donduruyor.
“Hesap anıtlaştırma” ismi verilen bu prosedürle ölen kişinin yakınları sayfada anılar ve fotoğraflar paylaşabiliyor.
Profilinde kullanıcının ismi yanında “Anısına” tabiri yer alıyor. Profilin sahibi geçmişte resmi bir müsaade vermediği surece kimse bu hesabın içeriklerini yönetemiyor ya da bu profilin kaldırılması talebinde bulunamıyor.
Facebook’ta anıtlaştırılmış hesaplar “Tanıyor olabileceğiniz kişiler” sekmesinde çıkmıyor ve ölen kişinin arkadaş olduğu hesaplara doğum günü hatırlatmaları gitmiyor.
YouTube, Gmail ve Google Fotoğraflar’ın sahibi Google; kullanıcılarına hesaplarının belirli bir mühlet boyunca faal olmadığı durumlarda ne olacağına karar vermeleri istikametinde seçenekler sunuyor.
X ya da eski ismiyle Twitter’da ise, ölen kullanıcınınkini “anı” hesabı olarak kaydetmek mümkün değil. Tek seçenek, hesabın kaldırılması.
BBC Dünya Servisi Teknoloji Muhabiri Joe Tidy, erişim datalarının paylaşılmadığını ve fotoğraf ve görüntüler üzere kimi dataların sadece muhakkak talepler üzerine erişime açıldığını söylüyor. Bu, kimi durumlarda mahkeme buyruğu gerektiriyor.
Siber hatalar üzerine çalışan ve evvelce Sırbistan İçişleri Bakanlığı’nın ileri teknolojilerle ilgili ünitesinde çalışan Sasa Zivanoviç, ölen şahısların bilgi, fotoğraf ve öbür içeriklerinin yanlış ellere gidebileceği ikazında bulunuyor . Hatalılar aşikâr hesapların profil bilgilerini indirebiliyor ya da tüm hesabı ele geçirebiliyor.
Ölen kişinin ismi ile açılan uydurma hesaplarda fotoğraflar, bilgiler ve görüntüler kullanılarak, o kişinin öldüğünden haberi olmayan birtakım yakınlarına ileti atılıyor. Kimi durumlarda uydurma hesabı açanlar, yakınlardan para almaya çalışıyor.
İngiltere’de Dijital Miras Derneği’ni kuran James Morris, herkese bilgilerinin yedeğini alması teklifinde bulunuyor. Hakikaten Facebook’ta bütün bir fotoğraf ve görüntü arşivini indirmek ve bir aile üyesine bunları iletmek mümkün.
Morris, bir gün ölümcül bir hastalığı olduğunu öğrense ne yapacağını şöyle açıklıyor: “Eğer Facebook’ta hesabı olan genç bir çocuğum yoksa, evvel fotoğraf ve görüntülerimi indiririm, özel iletilerimi silerim (çünkü çocuklarımın bu iletileri görmesini istemem), sonra da beğendiğim fotoğraflarımı bir yerde toplar ve her biri için kısa bir yazı ya da öykü müellifim.”
Dijital miras ve toplumsal medya mirası yazmanın kritik olduğuna dikkat çeken Norris, “Sosyal medya platformları sonuçta birer şirket ve bu platformların sizin dijital mirasınıza bekçilik etme üzere bir sorumluluğu yok.” diyor.
Platformların vefat hallerinde sunduğu seçenekleri kamuyla açıkça paylaşarak aile bireylerinin işini kolaylaştırmasının kıymetine dikkat çeken Norris, “Herkes bu yollardan haberdar değil” diye de ekliyor.
Ölümcül hastalıkları olan şahıslar ve yakınlarına dayanak veren İngiltere merkezli yardım kuruluşu Marie Curie’den Sarah Stanley’e nazaran, beşerler yalnızca öldükten sonra toplumsal medya hesaplarına ne olacağını değil, elektronik ortamda var olan tüm datalarına ne olacağını da düşünmeliler.
“Dijital ortamlardaki fotoğraf ve görüntülerimiz pek çok anı taşıyor” diyen Stanley, kelamlarına şöyle devam ediyor: “Günümüzde internette bankacılık süreçleri yapmak da çok yaygın. Ayrıyeten online oyunlar giderek daha da tanınan hale geldi ve beşerler kendi avatarlarını yaratarak kendilerine bir çevrim içi hayat alanı kurmak ismine vakit ve gayret harcıyorlar. Hasebiyle dijital miras, toplumsal ağlardan ibaret değil.”
Stanley, öldükten sonra toplumsal ağlardaki hesaplarımıza ve öbür bilgilerimize ne olacağına dair şu soruları kendimize sormamız gerektiğini söylüyor:
“Bir yakınınızın toplumsal medya hesaplarınızın idaresini eline almasını mı istiyorsunuz; yoksa sadece bu hesap üzerinden hatırlanmayı mı? Dijital ortamdaki fotoğraflarınızı bir dijital albüm halinde çocuklarınıza bırakmayı mı tercih edersiniz yoksa fotoğrafları bastırarak bir albüm halinde bırakmayı mı? Dijital miras, üzerinde düşünmemiz ve konuşmamız gereken bir mevzu.”
Ancak Hayley ve Matthew için bu, konuşulması kolay bir husus olmamış.
Son günlerinde eşinin mevtten bahsetmekten kaçındığını söyleyen Hayley, “Bunun yanında Matthew hastalığı ilerlediğinde artık kendinde değildi. Sorularıma karşılık verecek durumda da değildi” diyor.
Matthew’un anısını Facebook profilinde yaşatmak istese de, Hayley şu anda buna yanaşmıyor ve dedi ki: “Devamlı bir vefat evrakına bakmak çok acı verici. Bana kalırsa bu, ziyadesiyle karmaşık bir süreç ve şirketler ölenlerin aileleri için bu süreci kolaylaştırmaya çabalamalı.”
