Sadece 25 yıl içinde gökyüzü özel uzay istasyonlarıyla dolacak

Dünya’nın alçak yörüngesine yaklaşık 50 yıl boyunca çok uluslu işbirlikleriyle inşa edilen uzay istasyonları hükmetti. Salyut, Skylab, Mir, Tiangong ve Uluslararası Uzay İstasyonu (ISS) devletlerin ortaklaşa olarak kurduğu istasyonlardı. Lakin uzay sanayisinde dinamikler bir müddettir değişmiş ve oyuna ticari şirketler de dahil olmuş durumda. Ve önümüzdeki 25 yıl içerisinde yörüngede çok sayıda ticari uzay istasyonu bulunacak.

Bilindiği üzere ISS’in ömrü doluyor ve NASA, SpaceX ile yaptığı mutabakat kapsamında 2030 civarında kasıtlı olarak istasyonu yörüngeden çıkarıp yok edecek. Buna karşılık SpaceX, Blue Origin, Planet, Rocket Lab, Virgin Galactic, Axiom Space ve Sierra Space üzere özel şirketler yeni bir ticari uzay istasyonları çağını başlatmaya hazırlanıyor.

Özel şirketler uzaya adım atıyor

Halihazırda Blue Origin, – Redwire, Sierra Space ve Boeing üzere şirketlerle birlikte – yörüngede karma kullanımlı bir iş ve bilim parkı olan Orbital Reef‘i inşa ediyor. Uzay istasyonu araştırma, üretim, turizm ve daha fazlası için ölçeklenebilir, modüler bir karakol misyonu görecek. İstasyonun ana ömür alanı ise 10 mürettebatlık bir kabin olacak. Orbital Reef tıpkı vakitte Sierra Space‘in şişirilebilir LIFE habitatına sahip olacak. Bu habitat daha evvelki eklentilere nazaran daha geniş bir hacim sağlayacak.

Sierra Space, 2026 yılı sonunda LIFE için birinci adımı atmak ve 300 metreküplük hacme sahip modülü denemek istiyor. Şirket öte yandan 1.400 metreküplük bir modül üzerinde de çalışıyor. Bu ortada en büyük tek ISS modülü olan Kibo modülü 155 metreküp hacim sunabiliyor.

Ayrıca Axiom Space, birinci ticari modülünü 2026 yılına kadar ISS’ye göndermeyi umuyor. Nanoracks, Voyager Space ve Lockheed Martin’in dahil olduğu bir proje olan Starlab uzay istasyonu ise 2028 yılını hedefliyor. Hem Axiom hem Blue Origin hem de Starlab projeleri NASA’dan takviye mükafatları de kazanmış durumda.

Ticari istasyonlar ve modüller için firmalar yalnızca NASA’dan dayanak almıyor. Ayrıyeten örneğin Starlab, Avrupa Uzay Ajansı ile de yakından çalışıyor. İlerleyen periyotlarda ticari istasyonların destekçilerinin de artması bekleniyor. Öbür oyuncular ortasında ise birinci özel istasyonu Haven-1‘i, 2025 ortalarında SpaceX Falcon 9 roketiyle fırlatmayı planlayan Kaliforniya merkezli startup Vast yer alıyor.

ISS’in hizmet dışı kalmasıyla yörüngede bir boşluk olacak fakat bu boşluğu Çin’in 2021’de fırlatılan ve 2022’de tamamlanan Tiangong uzay istasyonu kapatabilir. Tiangong, üç mürettebattan oluşuyor lakin Çin, hem iştirakler hem de ticari işbirlikleri ile yeni modüller ekleyerek istasyonu genişletmeyim pahalandırıyor.

Devletlerin varlığı bitmiyor

Ticari şirketler uzaya akın ediyor ve hükümetlerin uzaydan çekiliyor üzere görünmesine karşın durum tam olarak o denli değil. Çin’in Tiangong için düşündüğü planlarda olduğu üzere devletler artık ticari ortaklara daha sıcak bakıyor. Örneğin NASA, Ay’ın yörüngesinde dolaşacak Gateway uzay istasyonunu kurmak istiyor. Gateway, NASA’nın yanında ticari şirketlerin de katkısıyla inşa edilecek.

Gateway ile birinci sefer beşerler Dünya’nın gözetici manyetik alanının dışında bir yörüngede yaşayacak. Elbette bu, tümüyle bir dizi zorluk da getiriyor. Öncelikle Dünya’nın muhafazası olmadan elektronik aletlerin bir formda radyasyona dayanması gerekecek. Tıpkı formda astronotlar da bu radyasyon düzeyleriyle başa çıkmak zorunda. İstasyon Dünya’dan uzak olacağı için bir grup lojistik zorluklar da olacak.

NASA, şu anda 2028 için planlanan Artemis 4 ile Gateway’e astronot göndermeyi planlıyor. Astronotlar şu anda 2025′te fırlatılması planlanan Habitable and Logistics Outpost’da yaşayacak ve çalışacaklar. NASA birinci mürettebatlı vazife gelmeden evvel ikinci bir yaşanabilir modül eklemeyi hedefliyor.

Bu ortada Rusya ve Çin’in de Uluslararası Ay Araştırma İstasyonu ILRS maksadı bulunuyor. Roscosmos ve Çin Ulusal Uzay Yönetimi (CNSA) tarafından yönetilen bir Ay üssü projesi. ILRS, keşif ve kullanım, Ay tabanlı müşahede, temel bilimsel deney ve teknik doğrulama ve uzun vadeli otonom operasyon dahil olmak üzere çok disiplinli ve çok gayeli bilimsel araştırma faaliyetlerini yürütebilecek, Ay yüzeyinde yahut Ay yörüngesinde inşa edilmiş kapsamlı bir bilimsel deney üssü olarak hizmet verecek. ILRS‘nin 2035 yılına kadar tamamlanması ve 2036 yılında büsbütün devreye girmesi planlanıyor.

Gateway sonrasında ise hem ülkeler hem de özel şirketler gözlerini Ay’a dikecek. Kesin projeler şimdi olmasa da Ay yüzeyinde hayat alanlarının kurulması ABD, Avrupa ve Çin tarafından bedellendiriliyor.