İçindekiler
- İstediğiniz vakit Espresso içebilirsiniz
- Asla hack’lenemez
- Mikroplar her yerde
- Küf sorunu var
- Kötü kokular yayılıyor
- Geri dönüştürülmüş su, idrar ve terden elde ediliyor
- İkonik kubbe sonradan düşünülmüş bir şey
- Uluslararası Uzay İstasyonu darbelere bir noktaya kadar dayanabilir
- Yangına sisle müdahale ediliyor
- Harici desteklere gereksinim duyuyor
- İçeriyi sıcak tutmak kolay değil
- Düşündüğünüzden daha büyük
- Güvenli bir halde imha etmenin maliyeti 1 milyar dolar
Uluslararası Uzay İstasyonu (UUİ) şu sıralar epey tanınan; çünkü yörüngedeki laboratuvarı mevzu alan I.S.S. ve Constellation isimli en az iki sinema vizyona girdi. Nitekim de UUİ tam bir ikon ve tanınan kültürün demirbaşlarından biri. Fakat öncü bir uzay laboratuvarı olarak bilinen statüsünün ötesinde, daha az bilinen birçok gerçek ve özellik barındırıyor.
Uluslararası Uzay İstasyonu her 90 dakikada bir Dünya’nın etrafında dönüyor ve bunu geçen çeyrek yüzyıl boyunca kesintisiz olarak yaptı. Bu uzay laboratuvarı, tuvalet arızaları, hava sızıntıları ya da beklenmedik zıt taklalara karşın çalışmaya devam ediyor. Mikro yerçekimli ortamlar için tasarlanmış eşsiz yangın güvenliği tedbirlerinden su geri dönüşüm sisteminin inceliklerine kadar ISS, bir mühendislik ve ustalık yapıtı. Gökyüzündeki bu inanılmaz laboratuvar hakkında bilinmesi gereken çok şey var ve Gizmodo, bunları bir ortaya getirmiş durumda…
İstediğiniz vakit Espresso içebilirsiniz
Uzaydayken bile canınız sabah kahvesi içmek isteyebilir. Neyse ki, yerçekimsiz ortamda çalışmak üzere tasarlanmış bir espresso makinesi, 2015 yılında Memleketler arası Uzay İstasyonu’na ulaştı. ISSpresso olarak isimlendirilen bu aygıt, İtalyan kahve şirketi Lavazza, mühendislik firması Argotec ve İtalyan Uzay Ajansı ortasındaki bir işbirliğinin eseri.
Asla hack’lenemez
NASA, Memleketler arası Uzay İstasyonu’nun bilgisayar korsanlarına karşı güvenliğini sağlamak için pek çok tedbir almış durumda. Bunlar ortasında ağlarını genel internetten izole etmek, şifreli irtibat ilişkileri kullanmak, yazılımı tertipli olarak güncellemek ve öteki stratejilerin yanı sıra güvenlik duvarları ve taarruz tespit sistemleri uygulamak yer alıyor.
Mikroplar her yerde
Astronotlar Milletlerarası Uzay İstasyonu’na nizamlı olarak mikroplar getirerek 1999’da Dünya’nın yörüngesine oturmasından bu yana eşsiz bir mikrobiyal ortam yaratıyor. NASA’nın izlemek ve anlamak istediği istasyondaki bu farklı mikrobiyal popülasyon için 200’den fazla sefer yapılmış durumda. Uzayın kapalı ortamı, astronotların zayıflamış bağışıklık sistemleri ve daha agresif bakterilerle birlikte, uzayda soğuk algınlığının Dünya’da yaşanandan çok daha berbat olmasına neden oluyor.
Küf sorunu var
Mikroorganizmalardan bahsetmişken, Milletlerarası Uzay İstasyonu mürettebatı küfle devamlı bir savaş içinde. Yüksek nem, yerçekimi eksikliği ve kapalı ortam nedeniyle küf, istasyonda Dünya’dakinden daha süratli büyüme eğiliminde.
Kötü kokular yayılıyor
Filtreler daima olarak Memleketler arası Uzay İstasyonu’nun içindeki havayı temizlese de mürettebat üyeleri içerisini kokuyu ozon, barut, antiseptik, çöp, beden kokusu, hastane ve yanmış metal tost üzere kokan bir yer olarak tanımlıyorlar. İstasyonun atık idare sistemi de laboratuvardan yayılan nahoş kokulara katkıda bulunuyor.
Geri dönüştürülmüş su, idrar ve terden elde ediliyor
Uluslararası Uzay İstasyonu’na su sağlamak kolay değil ve evvelce var olan suyun geri dönüşümü kelam konusu olduğunda ezber bozan bir formül gerekiyor. Geçen yıl, Çevresel Denetim ve Ömür Dayanak Sisteminin bir testinde astronotların ter, nefes ve idrarı işlenerek yüzde 98 su geri kazanım oranına ulaşıldı. Sistem bir su geri kazanım sistemi ve içilebilir su üreten bir su işlemcisi barındırıyor.
İkonik kubbe sonradan düşünülmüş bir şey
Uluslararası Uzay İstasyonu, Dünya’nın yörüngesindeki birinci cinsini 1998 yılında gerçekleştirdi, lakin “dünyaya açılan pencere” olarak isimlendirilen ünlü kubbe, istasyonun özgün dizaynının bir modülü değildi. 2010 yılında kurulan yedi pencereli kubbe, mürettebata Dünya ve uzayın süper görüntüsünü sunmak ve astronotların moralini yükseltmek gayesiyle eklendi.
Uluslararası Uzay İstasyonu darbelere bir noktaya kadar dayanabilir
2016 yılında bir boya tanesi kadar küçük bir metal kesimi bir kubbe penceresine çarptı -ki mikrometeorlar ve enkazlar vakit zaman Milletlerarası Uzay İstasyonu’na çarpabiliyor. Lakin uzay istasyonunun şimdiye kadar inşa edilmiş en ağır zırhlı uzay aracı olduğu düşünüldüğünde bu sorun değil. Lakin bunun da bir sonu var; çapı 1 santimetreden büyük olan ve saatte 29.000 kilometreden fazla süratle uçan cisimler gövdeyi delebiliyor.
Yangına sisle müdahale ediliyor
Uzaydaki yangınlar, yerçekiminin yokluğu nedeniyle epey tehlikeli olabiliyor. Memleketler arası Uzay İstasyonu’nun mikro yerçekimi için özel olarak tasarlanmış yangın söndürücüleri, yangınlarla uğraş etmek için mikro atomize su ve nitrojen gazı (ya da daha kolay bir sözle ince bir su sisi) karışımı kullanıyor. Bu söndürücüler her istikamette çalışabilmekte ve istasyonun eşsiz ortamında tesirli yangın güvenliği sağlamak üzere dar alanlara ulaşmak için bir çubuk uzantısı içermekte.
Harici desteklere gereksinim duyuyor
Uluslararası Uzay İstasyonu ortada bir yörünge bozulmasına karşı koymak ve irtifasını korumak için desteğe muhtaçlık duyuyor. UUİ, kendi iticilerine sahip olsa da sonlu yakıt kapasitesi, düşük güç ve başka kritik operasyonlar için yerleşik kaynakları muhafaza muhtaçlığı nedeniyle bunlar itiş gücü için kâfi değil. Bunun yerine, bu harici destekleri sağlamak için kenetlenmiş uzay araçları kullanılıyor. Bu çeşit vazifeler için özel olarak tasarlanan bu uzay araçları kendi yakıtlarını getirerek UUİ kaynakları üzerindeki yükü en aza indiriyor ve bu değerli yörünge ayarlamalarını sağlamak için daha güçlü motorlar kullanıyor.
İçeriyi sıcak tutmak kolay değil
İstasyonun dış kısmı Dünya’nın yörüngesinde dönerken her 45 dakikada bir güneş ışığından karanlığa geçerek süratli sıcaklık değişimlerine maruz kalıyor. İçeride ısı, Dünya’nın yerçekimi altında olduğu üzere yükselmez ya da deveran yapmaz. Bu nedenle UUİ, bu sıcaklık değişimlerini yönetmek ve istikrarlı bir ortam sağlamak için sofistike bir termal denetim sistemi kullanıyor. Karmaşık termal denetim sistemi, kabinden, deneylerden ve ekipmandan gelen ısıyı emmek için dahili bir su döngüsü kullanarak bu çok uçları istikrarda tutuyor. Bu ısı daha sonra ısı eşanjörleri aracılığıyla amonyak dolu harici bir döngüye aktarılıyor.
Düşündüğünüzden daha büyük
Uluslararası Uzay İstasyonu’nun sıkışık iç görünümleri küçük olduğu izlenimini verse de yörüngedeki laboratuvar şaşırtan derecede büyük. İstasyon içindeki yaşanabilir ve operasyonel alan, 6 uyku alanı, 2 tuvalet ve 1 spor salonu ile 6 yatak odalı bir meskenin boyutlarını aşıyor.
Güvenli bir halde imha etmenin maliyeti 1 milyar dolar
Uluslararası Uzay İstasyonu’nun 2030 yılına kadar emekliye ayrılması planlanıyor, lakin yörüngedeki laboratuvarı denetimli bir formda imha etmek hiç de ucuz olmayacak. İstasyonu yakalamak ve denetimli bir tekrar giriş için Dünya atmosferine çekmek için bir uzay çekicisine muhtaçlık var. Sorun şu ki, NASA’nın 2024 bütçe talebinde de belirtildiği üzere, önerilen yörüngeden çıkarma aracının 1 milyar dolara mal olması bekleniyor.
