Milletlerarası Uzay İstasyonu’nda (ISS) geçirdiği 18 günde imgesinde değişiklikler meydana gelen Türkiye’nin birinci astronotu Alper Gezervacı, bu defa Dünya’ya tekrar ahenk sağlamak için gayret harcayacak. Yer çekimsiz ortamda vücut sıvılarının üstte toplanması nedeniyle astronotların baş bölgesi Dünya’dakinden daha büyük görünüyor. Kas kayıplarının önlemesi için de her gün 2 saat zarurî spor yapılması gerekiyor. Türkiye’nin birinci astronotu Gezeravcı da ISS’de geçirdiği süreçte bu kriterlere harfiyen uymaya çalıştı.
Gezeravcı, uzaydan görüştüğü basın mensuplarına, tüm bedenine dağılması gereken sıvıların yer çekimi olmadığı için üst kısımlarda birikmesi nedeniyle yüz çehresinin Dünya’dakinden daha şişkin göründüğünü söylemişti. Kemik yoğunluğu ve kas kütlesinin azalmasını engellemek için özel antrenman programları uyguladığını vurgulayan Gezeravcı, beden sıvılarındaki basıncın değişimi nedeniyle bazı görme meseleleri ve bağışıklık sistemi zayıflıklarının oluşabildiğini belirtmişti. Gezeravcı, “Çok şükür şu ana kadar ben bu türlü bir sorun yaşamadım. Hem Türk hem de yabancı bilim insanları tarafından, uzayda yaşamanın beden üzerindeki tesirlerini anlamak ve bunlara karşı tedbirler geliştirmek için daima araştırmalar yürütülüyor. Hatta, ben de bu mevzuda Türk bilim insanlarının çalışmalarına katkıda bulunmak için burada kimi çalışmalar yürütüyor ve bilgiler topluyorum.” demişti.
Kas kütlesi azalabiliyor
Gökmen Uzay Havacılık Eğitim Merkezi (GUHEM) Genel Müdürü Halit Mirahmetoğlu, Gezeravcı’nın uzayda geçirdiği fizikî değişimlerin nedenlerini ve Dünya’ya döndüğünde onu bekleyen zorlukları anlattı.
NASA’nın 50 yılı aşkın müddettir insan bedeninin uzay ortamına nasıl ahenk sağladığını araştırdığını belirten Mirahmetoğlu, kurumun astronotlarını vazifeleri boyunca sağlıklı tutmak hedefiyle gerekli prosedür ve aygıtları tasarlamaya devam ettiğini söyledi.
Mirahmetoğlu, bütün bu çalışmaların, uzaya çıkan bireylerin bilhassa birinci günlerde kimi rahatsızlıklar geçirebildiğini ortaya koyduğunu belirterek, şöyle konuştu:
“Uzay Hareket Hastalığı olarak bilinen sendrom uyarınca astronotların yaklaşık yüzde 70’i ilk 72 saat boyunca baş ağrısı, istikrar kaybı, yorgunluk ve kusma şikayetlerinden mustarip oluyor. Mikro yer çekimi nedeniyle kas kütlesinin iki haftalık kısa bir müddette bile yüzde 20 düşebileceği de gözlemlenmiş. Baş bölgesinde fazla kan birikmesi nedeniyle optik sonların etkilenerek görme kaybı yaşanması da iki haftayı aşan uçuşlarda sıklıkla görülen rahatsızlıklardan. Damar kalınlaşması, iltihaplanma üzere sorunlar de uçuş müddeti uzadıkça artabiliyor. Yer çekiminin tesirinden kurtulmaları nedeniyle omurilikler ortasında uzaklık artması nedeniyle astronotların uzunluklarında 5 santimetreye kadar uzama gerçekleşmesi de ölçülmüş. Bu da bel ağrılarına neden olabiliyor.”
“Boy uzaması yer çekimine kavuşulduğu an eski haline dönüyor”
Uzay ortamı ve kapalı alanın ruhsal pek çok hastalığın da ortaya çıkmasına sebep olabildiğini vurgulayan Mirahmetoğlu, bu nedenle astronotların ruhsal testlerden de geçtikten sonra uzaya çıktığını anlattı.
Mirahmetoğlu, Uzay Hareket Hastalığı üzere rahatsızlıkların birinci 72 saat sonrasında azaldığına dikkati çekerek, şu değerlendirmede bulundu: “Bununla birlikte mühlet arttıkça kas ve kemik erimelerinin arttığı, radyasyona maruz kalınması nedeniyle öbür rahatsızlıkların ortaya çıkabileceği üzerine çalışmalar devam ediyor. İnsan vücudu çok süratli bir formda bulunduğu ortama ahenk sağlamaya çaba gösteriyor ancak Dünya’nın başta yer çekimi olmak üzere biyosferindeki elementler ve faydalı bakterilerine kadar pek çok ögesine muhtacız.”
Mirahmetoğlu, boy uzamasının yer çekimine kavuşulduğu an eski haline döndüğünü vurgulayarak, şu bilgiyi verdi: “Denge kaybı ya da görme kaybı üzere sorunların bir yıl üzere bir mühlet sonunda eski durumuna döndüğü kaydedilmiş. Bilhassa Apollo programında 21 güne kadar dönüş sonrası karantina uygulandı. Günümüzde kısa bir denetim ve dinlenme sürecinden sonra astronotlar birkaç gün içinde günlük yaşantıya geri dönebiliyorlar.”
