Yerli süper iletken elektron hızlandırıcısı devreye girdi

TARLA Elektron Hızlandırıcısı Devreye Alma Merasimi (Faz-1) Ankara Üniversitesi Gölbaşı Yerleşkesi’nde gerçekleştirildi. Merasim kapsamında konuşan Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır, Türk Hızlandırıcı ve Işınım Laboratuvarı‘nda (TARLA) devreye alınan elektron hızlandırıcısı sayesinde sağlıktan havacılığa, etraftan uzaya kadar pek çok alanda bilim ve mühendislik araştırmaları yapılacağını söyledi.

TARLA Elektron Hızlandırıcısı devreye girdi

Bakan Kacır, burada yaptığı konuşmada, Faz-1 20 Milyon Elektron Volt (MeV) demet çizgisiyle, yerli donanım ve yetkinlikleriyle Türkiye’nin harika iletken elektron hızlandırıcı teknolojisine sahip dünyadaki 4 ülke arasında yer almasını sağlayacağını söyledi.

Bilmeyenler için Türk Hızlandırıcı Işınım Laboratuvarı (TARLA), hızlandırıcı bilimi üzerine bilimsel ve teknik araştırmaları teşvik etmek, araştırmacılara ve sanayiye “son teknoloji” yetenekler sunan çok gayeli ve çok disiplinli bir araştırma altyapısıdır.

TARLA’da, iki ışın çizgisi ve beş deneysel istasyonla donatılmış lineer elektron hızlandırıcı, 40 Milyon Elektron Volt’a (MeV) kadar kinetik güce sahip bir elektron ışını üretiliyor. Bu ışın Özgür Elektron Lazer (SEL) ışık üretimi, Bremsstrahlung (gama radyasyon) ve ikincil parçacık deneyleri için kullanılıyor. Ayrıyeten, SEL ışığı, Pompa-Prob ve TUM sistemlerine entegre edilerek deneylerde de kullanılıyor. TARLA’nın ışık üretim yeteneği morötesinden orta-kızılötesine kadar ışık ve materyal araştırmalarında yeni araştırma yolları açan geniş bir spektral yelpazeye yayılmakta.

Temelleri 2006 yılına dayanan TARLA, birinci elektron ışınını 2013 yılında üretmiş ve 2020 yılında Ulusal Araştırma Altyapısı olarak kabul edilmişti. Konseyimi ise Ankara Üniversitesi Gölbaşı Yerleşkesinde başlatılmıştı. 2023 yılında helyum soğutma sistemi muvaffakiyet ile devreye alınırken bu yılın başlarında üstün iletken hızlandırıcı kovuklarda yüksek güç RF koşullandırması muvaffakiyet ile tamamlandı. Mart ayında ise enjektör RF kovukları çalıştırılarak elektron demeti ile yapılan testlerde muvaffakiyete ulaşıldı.

TARLA araştırma altyapısına bugüne kadar 35 milyon avro kaynak tahsis edildiğini belirten Bakan Kacır, tüm fazlar tamamlandığında elektron hızlandırıcısının parçacık fiziği, nükleer fizik, biyoteknoloji ve nanoteknoloji, genetik, materyal, sanayi, metroloji, etraf, kimya, ilaç, maden, güç, savunma, uzay, iletişim üzere pek çok alanda araştırma, eğitim ve uygulama imkanı tanıyacağını söyledi.

AR-GE çalışmaları hızlandırılacak

TARLA bünyesinde araştırmacıların halihazırda 2’si Avrupa Birliği (AB), 9’u da TÜBİTAK dayanaklı olmak üzere 11 proje yürüttüğünün altını çizen Kacır, Ürdün’de yer alan ve Orta Doğu’nun sinkrotron tesisi barındıran birinci büyük milletlerarası araştırma merkezi SESAME’de, Türkiye Güç, Nükleer ve Maden Araştırma Kurumunca (TENMAK) sürdürülen projede, Türk x-ışını demet sınırının üretim, heyetim ve birinci işletim sürecinin tamamının TARLA tarafından yürütüldüğünü lisana getirdi.

Kacır tıpkı vakitte yürütülen öncül ve özgün AR-GE çalışmalarına sürat kazandıracaklarının altını çizerken “Enerji hesaplamalarından güvenliğe pek çok alanda kamu, özel kesim ve üniversitelerimizle yürütülecek nitelikli projelerle, yayın ve patent sayılarımızı artıracağız. TARLA, bünyesindeki karakterizasyon, lazer, etraf ve biyoteknoloji laboratuvarıyla Türk bilimine katkı sağlamak için çalışmalarına devam edecek, kendi öz yeterliliğini sürdürebilir hale getirecek.” diye konuştu.