NASA, insanların gideceği Ay’ın güney kutbunda depremleri ölçecek

NASA, her şey planlandığı üzere giderse Eylül 2026 tarihinde Ay’a yine beşerli olarak geri dönmeyi hedefliyor. Artemis 3 görevi kapsamında ulaşılması istenen bu maksat, NASA’nın 1972’den sonra Ay’a birinci beşerli seyahati olacak. Bu vazife özelinde NASA, Dünya’nın uydusunu birebir vakitte çeşitli yararlı yükler de taşıyacak. Ajansın Artemis 3 vazifesi için seçtiği birinci üç potansiyel yararlı yükten birisi de Lunar Environment Monitoring Station (LEMS) isimli otonom sismograf olacak.

Otonom sismograf LEMS, güçlü ve uzun Ay gecelerine dayanacak halde tasarlanacak. Sistem, Artemis 3 astronotlarının ineceği Ay’ın güney kutbu etrafındaki bölgede Ay sarsıntılarından kaynaklanan yer hareketlerini daima olarak izleyecek. NASA’dan yapılan açıklamaya nazaran, LEMS’in Ay yüzeyinde en az üç ay ve en fazla iki yıl boyunca çalışması bekleniyor. Ajans, bu araç ile Ay’ın jeofiziksel aktivitesini uzun müddetler boyunca yardım almadan ölçme kabiliyetine erişmek istiyor.

Ay’daki sarsıntılar bir risk

Öte yandan Ay’da zelzeleler olduğunu 1969-1972 yılları ortasında gerçekleştirilen Apollo misyonlarında yerleştirilen sismometre ve sismograflar aracılığıyla aslında biliyoruz. Lakin Apollo sismik bilgileri Ay’ın Dünya’ya bakan yakın ekvator bölgesine dayanıyor. Şimdilerde planlanan tüm memleketler arası Ay misyonlarının neredeyse tamamı Ay’ın güney kutup bölgesine gitmeyi amaçlıyor. Burası hakkında rastgele bir sismik bilgi bulunmuyor. Bu da uzun vadeli olarak Ay’da kalmak isteyen NASA ve başkaları için risk oluşturuyor.

Bu riski anlamak ve ona nazaran ilerlemek için Maryland Baltimore County Üniversitesi’nden gezegen bilimci Mehdi Benna liderliğindeki araştırmacılar, küçük, kendi kendini idame ettiren bir istasyon geliştirmeye başladılar. Açıklamaya nazaran takım, LEMS’i uçuşa hazır hale getirmek için 2018 yılında NASA’dan fon da aldı. Kimi araştırmalar Ay’ın sismik aktivitelerinin beklenenden fazla olduğunu ve sarsıntıların de Dünya’dakine nazaran daha uzun sürdüğünü gösteriyor. Ay zelzelelerinin en önemli nedenlerinden biri elbet Ay ve Dünya ortasındaki çekim kuvveti olsa da uydumuzun yüzeyindeki ekstrem sıcaklık değişimleri (gündüzleri 121 derece, geceleri -133 derece) de sarsıntıları tetikliyor.