Ticaret Bakanlığı’na bağlı Reklam Kurulu, 8 Ağustos 2023 tarihindeki toplantısında karanlık ticari dizaynlar (dark commercial patterns) ismi verilen reklam uygulamalarını inceledi. Şura bu uygulamaların vatandaşları mağdur edici ticari fiiller, aldatıcı reklamlar ve haksız rekabete sebebiyet veren uygulamalar olduğuna karar verdi. Karanlık ticari dizaynlar nedir?
Kullanıcıların kendi dilekleri dışında alışveriş yapmasını, abonelik başlatmasını yahut e-posta bültenlerine üye olmasına yönlendiren tasarımsal uygulamalar “karanlık ticari tasarım” olarak tabir ediliyor.
Örneğin sepetteki eserin tükenebileceğini tabir eden gerçek dışı bilgiler, kullanıcının isteği dışında çeşitli hizmetlere gizlice abone edilmesi, onay sayfalarında çeşitli tasarımsal oyunlarla kullanıcının isteği olmayan seçeneğin seçtirilmesi üzere uygulamalar “karanlık ticari tasarım” tarifine giriyor.
Karanlık ticari dizaynların “haksız ticari uygulama” olduğuna karar verildi
Kurulun bu ayki toplantısında karanlık ticari dizaynlar hakkında değerlendirmelerde bulunuldu. Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği’nde yapılan değişiklikle karanlık dizaynlara ait düzenlemeler uygulamaya konuldu. İnternet başta olmak üzere dijital ortamlarda tüketicilerin karar verme yahut seçim yapma iradesini olumsuz etkileyen ya da olağan kurallar altında vereceği kararda satıcı yahut sağlayıcı lehine değişikliklere yol açmayı hedefleyen manipülatif orta yüz dizaynları, seçenekler ya da tabirler üzere araçlarla usuller kullanmak dürüstlük kurallarına karşıtlık teşkil etmekte olup “haksız ticari uygulama” olarak kabul edildi.
Bu kapsamda, Reklam Kurulu’nun 336 sayılı toplantısında dijital ortamlarda tüketicilerin karar verme yahut seçim yapma iradesini olumsuz etkilemeye yönelik, evvelce seçili opsiyonların tüketicilere sunulması, tüketicileri makul tercihlere yönlendirmek için başka seçeneklerin zorlaştırılması üzere uygulamalarda bulunan firmalar hakkında yaptırımlar uygulandı.
Reklam Heyeti, Ağustos toplantısında 139 belgeyi inceledi. Bunlardan 117’sinin mevzuata alışılmamış olduğuna karar verdi. Toplam 8.041.345 TL idari para cezası uygulanırken kelam konusu reklam ve ticari uygulamalar hakkında durdurma cezası uygulanmasına ve 2 adet evrak için erişim pürüzü önlemi uygulanmasına karar verildi.
