Türkiye’ye karbon vergisi geliyor: Karbon vergisi nedir ve hangi ülkelerde var?

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, kısa bir müddet evvel “İklim İktisadı Sürdürülebilirlik Finansmanı Zirvesi”nde iktisada dair son bilgileri ve değerlendirmeleri paylaştı. Şimşek, iklim değişikliğinin artık tartışılmadığını ve bunun bir gerçeklik haline geldiğini vurguladı. Şimşek, iklim krizinin kendisini gelecek on yıllarda çok daha fazla hissettireceğini söz etti. Bakan Şimşek aynı zamanda karbon salınımının vergilendirilmesi hakkında da konuştu.

Türkiye’ye karbon vergisi mi geliyor?

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, katıldığı tepede yaptığı konuşmada global iktisadın büyüme varsayımlarının 2008 öncesi periyoda nazaran daha düşük olduğunu ve dünyanın düşük büyüme patikasına girdiğini söyledi. Ayrıyeten iklim krizinin kendisini gelecek on yıllarda çok daha fazla hissettireceğini söz etti.

Türkiye için yeşil dönüşümün bir mecburilik olduğunu belirten Şimşek, 2053’e net sıfır hedefi koyulduğunu vurguladı. Karbon ayak izinin vergilendirilmesi konusunda ise şu tabirleri kullandı:

“Bütün ülkelerin mevzuat düzenlemesine gitmesi gerekiyor. Ortaya koydukları vaatler, maksatlara varmak için sahiden bağlayıcı mevzuata gereksinim var. Farkındalık eğitimleri çok kritik olacak. AR-GE yatırımları, iklim değişikliğini nasıl yaşayacağız? Evet, bu çok kritik bir alan. Bu alana önemli bir halde bir AR-GE yatırımı, harcaması gerekiyor. Fosil yakıt sübvansiyonlarının azaltılması ve büsbütün kaldırılması gerekiyor. Bu bahsettiğim bütün dünya için geçerli olan konular. Karbon salınımının, ayak izinin vergilendirilmesi gerekiyor. Münasebetiyle önemli bir uğraş gerekiyor. Karbon ayak izini azaltmak ve daha çok yenilenebilir güce dönülmesi gerekiyor. Ulaşım alanında elektrifikasyonu tamamlanmış araçların kullanılması gerekecek. İnşaat alanında verimli yeşil binalar yapılmalı. “

İklim kanunu bu yıl geliyor

Bakan Şimşek’in ifadelerine bakacak olursak Türkiye için karbon vergisi geliyor diyebiliriz. Çünkü Şimşek, iklim kanununun bu sene içerisinde geleceğini söyledi. Çalışmaların son evrede olduğunu söz eden Şimşek, “Emisyon ticaret sisteminin kurulması, karbon vergilendirme düzeneğinin altyapısının kurulması… Bütün bunlar kıymetli gündem unsurlarımız diyebilirim.” dedi.

Yeşil dönüşüm Türkiye için zaruret

Öte yandan Şimşek, Türkiye’nin yeşil eserlerde rekabet gücü ve potansiyelinin yüksek olduğunu da tabir etti. Bununla birlikte Türkiye’nin yenilenebilir güçte 2000 yılında 17’nci sıradayken bugün 11’inci sıraya geldiğini söyleyen Şimşek, kurulu kapasitenin yüzde 55 civarında olduğunu, nükleer santraller ile birlikte yüzde 65-70’lerin üzerine çıkılacağını aktardı.

Bakan Şimşek, Türkiye’nin yeşil dönüşümünün bir zaruret olduğunu söylerken fosil yakıtlara ödenilen paranın 893 milyar dolar olduğunu belirtti. Türkiye’nin güç ithalatında yüzde 70’in üzerinde dışa bağımlı olduğunu ve buraya harcanın fiyatın kümülatif cari açığın 1,5 katı büyüklüğünde olduğunu söyledi.

Karbon vergisi nedir?

Karbon vergisi, sera gazı salınımını azaltmak için fosil yakıt üzere eserlere uygulanan bir vergi tipidir. Yapılan araştırmalar karbon salınımının vergilendirilmesinin sera gazı emisyonlarında tesirli bir azaltma sağladığını gösteriyor. 2024 itibariyle 25’ten fazla ülkede karbon vergileri uygulanmakta. 46’dan fazla ülkede ise karbon vergileri yahut emisyon ticareti programları yoluyla karbon salınımı ücretlendirilmekte.

Karbon vergisi alınan ülkeler ortasında Finlandiya, İzlanda, Norveç, İsveç, Danimarka, Estonya, Letonya, İrlanda, Slovenya, İsviçre, Polonya, Portekiz, Birleşik Krallık, Meksika, Kolombiya, Şili, Hindistan ve Japonya bulunuyor.

Karbon vergisinden en çok gelir elde eden birinci beş ülkeyi ise Fransa (8,9 milyar $), Kanada (7,8 milyar $), İsveç (2,3 milyar $), Norveç (2.1 milyar $) ve Japonya (1.8 milyar $) oluşturuyor. Türkiye’nin kişi başına sera gazı emisyonu ise 6,8 t seviyesinde, bu global ortalamanın çok az üzerinde. ABD’de bu, 17,7 t, Kanada’da 20,3 t ve Çin’de ise 9,8 t düzeyinde.

Son yıllarda birçok ülke karbon emisyonlarını azaltmak için etraf düzenlemeleri, emisyon ticaret sistemleri ve karbon vergileri üzere tedbirler aldığı görülüyor. Finlandiya 1990 yılında karbon vergisini uygulamaya koyan dünyanın birinci ülkesi olmuştu. O vakitten bu yana 20 Avrupa ülkesi karbon vergisi uygulamaya başladı. İsviçre ve Lihtenştayn şu anda ton başına 120,16 € ile en yüksek karbon vergisi oranını uygularken, bu ülkeleri İsveç (115,34 €) ve Norveç (83,47 €) takip ediyor.